Seyyid Usül Tekkesi

Seyyid Usül Tekkesi

Tarih içinde dergâhlar topluma; eğitim, sosyal, iktisat, güzel sanatlar, yiyecek ve barınma... vb. konularda hizmet sunmuşlardır. Bursa'da XV. yüzyılda, Emir Sultan, Seyyid Nâsır, Seyyid Nimetullah, Ali Dede ve Baba Zâkir gibi dervişlerle beraber Buhara'dan gelen Seyyid Usûl tarafından kurulan SEYYİD USÛL DERGÂHI (KÜLLİYESİ) tamirlerle günümüze kadar kısmen ayakta kalan ender yapılardan birisidir. Külliyenin kurucusu Seyyid Usûl'dur. Seyyid Usûl'un hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Bursa hakkında bilgi veren kaynakların tamamında şu bilgiler vardır: Buharalı olduğu, Emir Sultan ve diğer dervişlerle beraber, Buhara'dan hacca gittiği ve hac dönüşü, birlikte Anadolu'ya geldiği, şu andaki dergâhını kurarak halkı irşad ettiği, vefat ettiğinde de (894/1489) dergâhın haziresine defn edildiğidir. Kurmuş olduğu külliye vefatından sonra da hizmete devam etmiş, 7 Rebiülevvel 956 (5 Nisan 1549) tarihli bir kayıtta dergâhta şeyh olan Seyyid Mustafa'nın vefat ettiği, yerine ise Seyyid Mustafa adında başka birisinin göreve getirildiği ifade edilmektedir. Zamanla harap olan külliye, Peri Peyker Cafer Çelebi tarafından, yan tarafına yaklaşık 1555 yılında yapılan medrese binası ilave edilmiş ve bir müddet, medrese binası olarak hizmet vermiştir. Bazı kaynaklarda dergâh binasının medreseye dönüştürüldüğü de yazılmaktadır. Bu tarihten itibaren medrese, görev yapan kimi müderrisler, diğer görevliler hakkında bilgi bulunmaktadır. 1216/1801 tarihinde Bursa'da büyük bir yangın çıkmış ve yangında Bursa'nın birçok yapılarıyla birlikte medrese olarak kullanılan Seyyid Usûl Dergâhı da yanmıştır. Şeyh Ahmed Efendi, H.1255 yılı Muharrem ayına kadar dergâhta görev yapmış ve adı geçen tarihte (Şubat 1810) vefat ederek, dergâhın haziresinedefnedilmiştir. Dergâh, bundan sonra da bir müddet boş kalmış, hatta harap olmuştur. 1251/1836 tarihinde, Eski Maliye Nâzırı Abdurrahman Nâfiz Paşa'nın tavassutuyla Şeyh Mehmed Emin Zuhûrî Efendi, dergâhın boş kalan arsasının üzerine bir tevhidhane ile birkaç odadan oluşan dergâhı yeniden yaptırmıştır. Mehmed Emin Efendi, 1260/1844 tarihinde İstanbul'da vefat ederek, Beylerbeyi'ndeki Nakkaş Mezariığı'na defnedilmiştir. Uzun bir süre boş kalan yapı Abdi Efendi'nin görev alarak görevi esnasında 1306 (1889) tarihinde dergâhın bazı odalarını yaptırdığı gibi, 1319 (1901) tarihinde de tevhidhaneyi tamir ettirmiştir. Şeyh Abdi Efendi, yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak 8 Receb 1343 (2 Şubat 1925) tarihinde vefat etmiştir. Dergâhın yönetimi bundan sonra Mehmed Şemseddin Efendi'nin kardeşi Ali Haydar Efendi'ye 24 Receb 1343 (18 Şubat 1925) günü verilmiştir. Ancak Ali Haydar Efendi'nin görevi kısa sürecektir, zira 30 Kasım 1925 günü yürürlüğe giren bir kanunla tüm tekke ve zaviyelerle beraber Seyyid Usul Dergâhı'ndaki resmi hizmetlerde sona ermiştir. Bu tarihten sonra kendi haline terk edilen bina, zamanla bakımsız kalarak harab olan tevhidhanesi ihya edilmeyip yıkılmış, son şeyh hayatta oldukça ailesi ile ikâmeti devam etmiş, daha sonra Vakıflar Müdürlüğü'nün mensuplarına lojman olmuş, tamamen terk edildiğinde ise gayretli kimselere kiralanıp ikâmetle günümüze kadar getirilmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü Mülkiyetinde bulunan yapının Osman Gazi Belediyesinin talebi doğrultusunda 2005 yılında tahsisi gerçekleştirilmiştir. Osmangazi Belediyesi tarafından başlatılan Tarihi ve Kültürel Mirası Koru ma ve Yaşatma çalışmaları kapsamında ele alınan yapı Tahsis edildikten hemen sonra başlatılan Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon çalışmaları 2006 yılı içerisinde BKTVBK onayına sunulmuştur. Bu çerçevede gerekli araştırma kazıları müze denetiminde gerçekleştirilmiştir. Proje onayından sonra başlatılan uygulama çalışmaları 2008 Nisan ayında tamamlanmıştır. Seyyid Usul Kültür Merkezi olarak hizmete açılmış olan mekan gerek bahçesiyle ve gerekse manevi atmosferiyle, zengin ve akademik kütüphanesiyle tüm ziyaretçilerin çaylarını hoş sohbetlerle içebilecekleri, aktiviteleri takip edecekleri önemli bir mekan olarak Bursa'ya kazandırılmıştır. Bahçede bulunan haziredeki kabir taşları orijinal asli vesika olarak günümüze kadar gelebilmiştir. Bu vesikalar tarih, kültür ve gönül dostu M.Safiyüddin ERHAN tarafından tamir edilerek yeniden gün yüzüne çıkartılmışlardır. Burada dergâhta görev yapan şahıslara ait Osmanlı devrinin en eski ve en güzel mezar taşları bulunmaktadır. SEYYID USUL DERGAHI KABRİSTANI Adı-Şöhreti/Görevi Vefat Tarihi (Hicri/Miladi) Seyyid Usûl el-Buhârî 894/1489 Hüseyin Ağa ibn Hacı Dede 1190/1776 Derviş Ahmed bin Ahmed el-Bağdadî (Tarik-i Kadiriyyeden) 1199/1785 Mahmud BeşeTarik-i Kadiriyyeden 1205/1791 Şeyh Ahmed Efendi el-Kadiri Dergah Şeyhi 1225/1810 Şeyh İbrahim Dede el-Kadiri Dergah şeyhi 1273/1857 Süleyman Rûhî Efendi Tarik-i Eşrefiyyeden 1263/1847 Hacı Dedezade Mehmed Beşe Bey Tarik-i Eşrefiyyeden 1229/1814 Abdurrahim Efendi ibr Muhibullah Ef. Tarik-i Eşrefiyyeden 1274/1857 Şeyh Muhibullah Efendi El-Amidî Dergah şeyhi 1293/1876 Şeyh Faziî Efrendi ibn Muhibullah Dergah şeyhi 1301/1884 Şeyh Ahmed Hamdî Baba Efendi Uşşakî meşayıhından 1319/1901 Şeyh Mustafa Kadiri hulefasından 1324/1906 Şeyh İsmail EfendiTarik-i Uşşakiyyeden 1334/1916 Şeyh Şükrî Efendi Karamazak Şeyhi Uşşakiyyeden 1337/1919 Şeyh İbrahim Sirozî Rifaiyyeden 1338/1920 Şeyh Yunus Dede Uşşakiyyeden 1340/1922 Şeyh Halil Efendi Kadiri ve Nakşî 13421924 Şerife Hatice Hanım (Zuhuri Efendinin Validesi) 1252/1836 Abdi Efendi ibn Fazlı EfendiDergâh şeyhi 1343/1924 Hacı Ahmed bin Emîr Dergah Kapısının eşiğindedir Perî Peyker Cafer Çelebi Seyyid Usûl tekkesini medrese yapan Adile Hanım 1326/1908 Emin Ağa kızı Zehra Hanım 1334/1916