Çandarlı Halil Paşa Türbesi

Çandarlı İbrahim Paşa Türbesi 
    Şehrin doğusunda , Lefke kapısının iç kısmında , Kılıçaslan caddesinin üzerinde yer alır. Mimari bakımdan önemsizdir. Türbede bulunan beş sanduka Candarlı Halil Paşa'nın oğlu Sadrazam İbrahim Paşa ( öl. 1427 ) oğlu Hayreddin Paşa , kızları Fatmaye , Saide Hatunlar ile C.Ali Paşa'ya aittir. 
  Lefke kapısına giden yolun solundaki türbede kitabeli dört mezar vardır. Bunlardan büyük olanı İbrahim Paşa'ya aittir. Mermer sandukanın baş taşı 48x136 cm. ; ayak taşı 41x127 cm. dir. Ayak taşı iç ve dış yüzlerindeki kitabelerde Paşa'nın 24 Zilkade 832 H. / 25 Ağustos 1429 M. yılında öldüğü belirtilmektedir. İkinci mezarın asıl kitabesinin olduğu ayak taşı kırıktır; sağlam kalan yerlerinden , Ahmed bin Halil Paşa ismi ve 832 H./ 1428-29 M. tarihinde okuna bilmektedir. Üçüncü mezarın baş taşındaki kitabede İbrahim Paşa'nın kızı Fatma Hatun'un Rebiyü'l-âhir 843 H. / Eylül 1439 M. de öldüğü yazılmıştır. Dördüncü mezar 847 H./ 1443 M. de ölen Saide'ye aittir. 
   Ayak taşı dış yüzünde Halkın eşrâfının başı, vezirlerin dayanağı , memleketlerin sulha kavuşturucusu , tehlikeleri bertaraf eden Hayrettin Paşa oğlu İbrahim Paşa ( ikisinin de âhirette toprakları güzel koksun ) intikal etmiştir.
Ayak taşı iç yüzü " Hicret tarihinin sekiz yüz otuz iki senesinde , Zilkade ayının yirmi dördünde Perşembe günü.İbrahim Paşa , Çandarlı Halil Hayreddin Paşa'nın küçük oğludur. Medrese tahsili görmüş ve Bursa kadılığı yapmıştır. 1415 yılında kazasker olan Paşa 1421 de vezir olmasına kadar ki dönem hakkında yeterli bilgi yoktur. İbrahim Paşa 832 H. / 1429 M. yılında ölmüş ve İznik'teki türbesine gömülmüştür. Paşa'nın İznik'teki türbesinin doğusunda bitişik bir imaret ve ayrıca bir saray yaptırdığı bilinmektedir. Bu gün mevcut olmayan her iki yapıdan imaret kitabesi İznik Müzesindedir. 45x75 cm. boyutlarındaki üç satırlık mermer kitabeden , imaretin Cemaziyü'l-Ahır 828 H. 22 Nisan 1425 M. de başlanıp 830 H. / 1426-1427 M. tarihinde tamamlandığı anlaşılmaktadır. 
   Bugün örtüsü tamamen yıkılmış olan türbe kuzey güney yönünde dikdörtgen planlıdır. Yapının güney duvarı ile doğu ve batı duvarlarının güneyi yenilenmiştir. Batı duvarında bir kapı , güneyinde bir pencere ve dikdörtgen bir niş , güney duvarda eksende yarım yuvarlak mihrap nişi , eksene simetrik birer pencere görülür. Yapının kuzey duvarı ile doğu ve batı cephelerinin orijinal kısımları kesme taş , diğer kısımlar kerpiç ve moloz taşlarla örülmüştür.
   Ülgen türbenin çatısının ahşap olduğu , Ayverdi ise yapının 1949 yılından önce yıkıldığını söyler.

      Çandarlı Halil Paşa Türbesi 
   Kılıçaslan caddesi üzerinde eski Belediye itfaiyesinin karşısında bulunmaktadır. Kerpiç duvarlı ve bakımsız türbe örneklerinden olan türbenin çatısı yıkılmıştır.
   Halil Paşa , Fatih Sultan Mehmet'in sadrazamlarındandır. İstanbul'un alınmasının yeni haçlı seferlerine neden olabileceğini belirterek Fatih'in bu kararına karşı çıkmıştır. Ancak İstanbul , 1453'de alındıktan sonra idam edilmiştir. Halil Paşa böylelikle Osmanlı tarihinde ilk idam edilen sadrazam oldu . Oğlu Yusuf Bey'in yanına defedildi.
    Halil Paşa'nın türbesinde oğlu Yusuf Çelebi'den başka , oğullarından Kazasker Süleyman Çelebi ile Vezir-i Azam ikinci İbrahim Paşa'nın kabri, İsa Paşa oğlu İbrahim Çelebi ve 969 H. 1556 m.de vefat etmiş olan üç kızı medfundur.
   Türbede kitabeleri tahrip olmuş on iki mezar taşı görülür. Batıdaki kitabeli mezar taşı İbrahim oğlu Halil Paşa'ya aittir. Altı kitabeden üçü Halil Paşa’nın oğulları Yusuf Çelebi , Süleyman Çelebi ve II. İbrahim Paşa'ya ; diğerleri İbrahim Çelebi ile 969 H./ 1566 M. de vefat etmiş kızları Nefise , Sitti ve Hatice'ye aittir. K. Otto Dorn yapıyı yaklaşık 834 H. / 1430 M. yılları arasında tarihlemektedir. E.H.Ayverdi ise türbeyi II . Murad döneminde ( 1421-1451 ) eserleri arsında inceler . Çandarlı İbrahim Paşa'nın büyük oğlu olan Halil Paşa medreseden yetişmiştir. I.Murad döneminde ( 1359-1389 ) kazaskerlik ve baş vezirlik görevlerinde bulunmuştur. İstanbul kuşatmasına taraftar olmayan Paşa 1453 yılı Temmuz'unda katledilmiş ve İznik!teki türbesine gömülmüştür. Halil Paşa yakınına , bugün mevcut olmayan bir imaret ve mescit inşa ettirmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nde Halil Paşa'ya ait bir vakıf kaydı tesbit edilmiştir.
   Bugün örtüsü yıkılmış olan türbe kuzey-güney doğrultusunda düzensiz dikdörtgen planlıdır. Kuzey ve batı duvarında bir pencere vardır. Yapının batı cephesi kesme taş , diğer kısımları moloz taş ve kerpiçle örülmüştür. 

Çandarlı Halil Paşa Türbesi