MAKALAT - 4 KAPI, 40 MAKAM : “ ŞERİAT KAPISI

MAKALAT - 4 KAPI, 40 MAKAM : “ ŞERİAT KAPISI “

 - YRD. DOÇ. DR. BELKIS TEMREN

(DÖRT KAPI - KIRK MAKAM)

BİRİNCİ KAPI : ŞERİAT

İLK KAPI ŞERİAT KAPISIDIR. SİMGESİ “ YEL 
“, (HAREKET EDEN HAVA) DIR. BU GURUPTA 
YER ALAN KİŞİLERE “ ABİDLER “ (85) DEMİŞTİR.

ŞERİAT, DİNİN KURALLARINA, YAPTIRIMLARINA
KESİN KEZ UYMAYI GEREKTİRMEKTEDİR. BU KURALLAR
DA KUTSAL KİTAP KUR’ANDA BELİRTİLMİŞTİR. 
DOLAYISIYLA ŞERİAT KUR’ANA UYMA GEREKLİLİĞİNİ 
TANIMLAYAN KAPIDIR. BURADA BEKTAŞİLER ÇOK 
ÖNEMLİ BİR AÇIKLAMADA BULUNMAKTADIR VE “ BU 
NOKTA GÖZDEN KAÇIRILDIĞI TAKDİRDE BEKTAŞİLERİN
ŞERİATE UYMADIKLARI GİBİ BİR DÜŞÜNCEYE 
KAPILANLAR OLMAKTADIR “ DEMEKTEDİRLER. 
VURGULAMAK İSTEDİKLERİ NOKTA, KUR’ANINDA,
ZAHİR VE BATIN ANLAMLARININ OLMASIDIR. 
KUR’ANIN ZAHİR (GÖRÜNEN) VE BATIN (İÇSEL)
ANLAMLARINI GÖZ ÖNÜNE ALMAK GEREKTİĞİNİ 
HACI BEKTAŞ VELİ “ MAKALAT “ ADLI ESERİNDE 
BELİRTMİŞTİR. ŞERİAT KAPISINA İLİŞKİN OLARAK,
HACI BEKTAŞ VELİ ’ NİN AŞAĞIDAKİ SÖZLERİ BU 
KONUYA AÇIKLIK GETİRMEKTEDİR :

“ NİTEKİM ÇALAB CELLE CELALE CÜMLE
DÜRLÜ NESNENİN VARLIĞINI KUR’AN İÇİNDE 
YAD KILDI… VE YIĞLANIN DEDİĞİ NESNEDEN
YIĞLANMAK GEREK.

İLM-Ü KUR’AN SENİN İÇİNDE OLUP SEN 
TAŞRA KALMAYASIN. YA SEN İÇİNDE 
OLUP KUR’AN TAŞRADA KALMASIN.DAVA 
BÜTÜN OLSUN. KUR’AN ŞARTIN TUTSUN

İBLİS EMRİN TUTMADI LANET OLDU. 
İLİM, İBLİS İÇİNDE İDİ KENDİ TAŞRA KALDI. “
(86)

“ PES (87), İMAN BUDUR. AMMA BİZİM 
SÖZÜMÜZ BUDUR KİM (88), RAHMAN ASLI 
KANGİDİR (89), ŞEYTAN ASLI KANGİDİR.
BUNU BİLMEK GEREK. PES İMDİ BİLMEK 
GEREK KİM, RAHMAN ASLI İMANDIR.
ŞEYTAN ASLI GÜMANDIR. VELAKİN 
İMANA GÜMAN KATMAK DÜŞVARDIR. ZİRAKİM
İMAN AKIL ÜZEREDİR. AKIL SULTANDIR. VE 
TEN İÇİNDE NAİBDİR. (90) PES SULTAN 
GİTSE NAİB NİCE DURA. MESELA İMAN 
BİR HAZİNEDİR. İBLİS UĞRUDUR. (91) 
AKIL HAZİNEDARDIR. HAZİNEDAR GİTTİ,UĞRU
HAZİNEYİ NİTTİ.

VE BİR DAHİ KAVİLDE İMAN KOYUNDUR, AKIL 
ÇOBANDIR, İBLİS KURTTUR.ÇOBAN GİTTİ KURT 
KOYUNU NİTTİ. “ (92)

HACI BEKTAŞ VELİ MAKALAT ’ INDA “ ŞERİAT “
KAPISINA İLİŞKİN UYULMASI GEREKEN 10 
MADDEYİ AŞAĞIDAKİ GİBİ SIRALAMAKTA VE 
BUNLARA UYABİLEN İNSANLARI“  
ABİDLER “ DİYE TANIMLAMAKTADIR. :

1 – İMAN GETİRMEK,

2 – İLİM ÖĞRENMEK,

3 – NAMAZ, ZEKAT, ORUÇ TUTMAK, HACCA 
VARMAK, GAZA EYLEMEK, CENABETTEN ARINMAK,

4 – HELAL KİSBETMEK (KAZANMAK. T.N.), 
RİBA ’ YI HARAM EYLEMEK,

5 – NİKAH KILMAK,

6 – HAYZ ’ IN VE NİFAS ’ IN NİKAHINI HARAM EYLEMEK,

7 – SÜNNET-İ CEMAAT,

8 – ŞEFKAT,

9 – ARİ GİYMEK, ARI YEMEK,

10 – EMRİ MARUF ’ DUR (YARAMAZ İŞLERDEN 
SAKINMAKDIR.)

ŞERİAT ’ IN 10 MAKAMINA İLİŞKİN
GÜNÜMÜZ BEKTAŞİ BÜYÜKLERİNİN GETİRDİĞİ 
AÇIKLAMALAR İSE ŞÖYLEDİR :

1 – İMAN GETİRMEK :

SURETTE (GÖRÜNÜRDE) : TANRI ’ NIN BİRLİĞİNE, 
MELEKLERİNE VE SEMAVİ KİTAPLARA, BÜTÜN 
PEYGAMBERLERE, ON İKİ İMAMA VE EVLİYALARA
İNANMAK, TANRININ ADİL OLDUĞUNA VE YALNIZ 
HAYRI MURAD ETTİĞİNE İNANMAK VE AHRETE 
İMANIN GEREĞİ OLARAK BİRGÜN İNSANLARDAN 
HESAP SORULACAĞI DÜŞÜNCESİNDE OLMAKTIR.

MANADA (İÇSEL ANLAMINDA) : MÜRŞİD 
ÖNÜNDE TANRISAL SÖZLEŞME YAPILMASIDIR, 
DİĞER BİR DEYİŞLE İMANIN İKRARA DAYANDIRILMASIDIR.

2 – İLİM ÖĞRENMEK :

SURETTE : AKLİ, NAKLİ İLİMLERE VAKIF OLMAKTIR.

MANADA İSE : ÖNCE KENDİNİ TANIYARAK,
GİZLİ İLİMLERİ ÖĞRENMEK, SONRA 
BUNLARI AHLAKINA İNDİRGEMEKTİR.

3 – A - ) NAMAZ :

SURETTE : BELLİ ZAMANLARDA VE BELLİ 
ŞEKİLDE TANRI ’ YI TAKDİS ETMEKTİR
(ULULAMAKTIR.T.N.).

MANADA : HER ZAMAN, HER AN TANRI 
HUZURUNDA OLMAK. SALAT-I DAİMİ KILMAKTIR.
(DAİM NAMAZDA OLMAKTIR.)

B- ) ZEKAT :

SURETTE : MALININ KIRKTA BİRİNİ 
MUHTAÇLARA VEREREK MALINI TEMİZLEMEKTİR.

MANADA : KENDİ BİLGİSİNDEN 
DİĞER İNSANLARI YARARLANDIRMAKTIR.

C –) ORUÇ :

SURETTE : MUAYYEN GÜNLERDE SAHURDAN
İFTARA KADAR BİR ŞEY YEMEMEKTİR.

MANADA : TARİKAT ’ E (YOL ’ A) GİRİŞİNDEN 
ÖLÜNCEYE KADAR YASAKLANMIŞ HER ŞEYDEN
BERİ (UZAK) OLMAKTIR.

D – ) HACC

SURETTE : ÖMRÜNDE EN AZ BİR KERE MUAYYEN
GÜNDE KABEYE GİTMEK, TAVAF ETMEKTİR.

MANADA : GÖNÜL ALLAH ’ IN NAZARGAHI 
OLDUĞU İÇİN, HİÇBİR KİMSENİN (MÜSLÜMAN
VE KAFİR AYIRIMI 
YAPMADAN) KALBİNİ KIRMAMAK, İNCİTMEMEKTİR.

E –) GAZA EYLEMEK :

SURETTE : VATANINI KORUMAK 
İÇİN HARBE (SAVAŞA) GİTMEKTİR.

MANADA : NEFSİYLE SAVAŞMAKTIR 
(CİHAD-I EKBER.T.N.)

F - ) CENABETTEN ARINMAK :

SURETTE : GEREKTİĞİNDE YIKANMAKTIR.

MANADA : ALLAH ’ A SIRT ÇEVİRMEMEK, 
YANİ ALLAH ’ TAN GAFİL (BİLGİSİZ, HABERSİZ) 
OLMAMAKTIR.

4 – HELAL KİSBETMEK, RİBA ’ YI HARAM 
EYLEMEK :

SURETTE : KAZANCINI YASAL YOLLARDAN
KAZANMAK, FAİZLE İLİŞİĞİNİ KESMEKTİR.

MANADA : GÖNLÜNÜ VE BEYNİNİ 
BOZGUNCU FİKİRLERLE DOLDURMAMAKTIR.

5 – NİKAH KILMAK :

SURETTE : EVLİLİK DIŞI İLİŞKİLERDE 
BULUNMAMAKTIR.

MANADA : TARİKAT ’ E (YOL’A) İKRAR 
VEREREK GİRMEKTİR

6 – HAYZ ’ IN VE NİFAS ’ IN NİKAHINI 
HARAM EYLEMEK :

SURETTE : YAKIN AKRABA İLE EVLİLİK
YAPMAMAKTIR.

MANADA : ALLAH YOLUNDA İLERLERKEN 
İBLİS ’ İN (ŞEYTAN ‘ IN) ALDATMASINA UYMAMAKTIR.

7 – SÜNNET-İ CEMAAT :

SURETTE : PEYGAMBER ’ İN VE HAYIRLI
KİŞİLERİN ÖRF ’ ÜNE UYMAK.

MANADA : TARİKAT (YOL) TÖRELERİNDE 
GAFİL OLMAMAKTIR. (BİLGİSİZ OLMAMAKTIR.)

8 – ŞEFKAT :

SURETTE : İNSANLARA YUMUŞAK (SEVECEN)
DAVRANIŞLARDA BULUNMAKTIR.

MANADA : BÜTÜN YARATILMIŞLARLA 
KARDEŞ OLMAK, ONLARI TANRI EMANETİ BİLİP 
KORUMAKTIR.

9 – ARI GİYMEK, ARI YEMEK :

SURETTE : KUR’AN ‘ IN BUYRUĞUNDA TARİF 
EDİLEN “ TEMİZ “ ŞEYLERİ YEMEK, TEMİZ 
GİYSİLERİ GİYMEKTİR.

MANADA : ESMA-İ HÜSNA ’ YI GİYMEKTİR, 
YANİ. TANRISAL NİTELİKLERİ TANIMAK VE 
ONLARI AHLAKINA İNDİRMEK, DAVRANIŞLARININ 
BİR PARÇASI HALİNE GETİREBİLMEKTİR.

10 – EMR-İ MARUF :

SURETTE : TANRI BUYRUKLARINA UYMAK, 
YASAKLARDAN KAÇINMAKTIR.

MANADA : ALLAH ’ A YAKLAŞMAK, ŞEYTANDAN 
UZAK OLMAKTIR.

DİPNOTLAR :

(85) ABİD : İBADET EDEN, TAPAN.

(86) HACI BEKTAŞ VELİ, MAKALAT, 
MOLLA SAADETTİN TERCÜMESİ, YAYIMLAYAN :
SEFER AYTEKİN, EMEK BASIMEVİ, 1954 ANKARA S : 27.

(87) PES : O HALDE, ÖYLE İSE, DİYELİM Kİ.

(88) KİM : Kİ, BUDUR, KİM = BUDUR Kİ

(89) KANGİ : HANGİ.

(90) NAİB : VEKİL.

(91) UĞRU : HIRSIZ.

(92) H.B.V. MAKALAT. S : 46.

SOSYAL ANTROPOLOG PROF. DR. 
BELKIS MENEMENCİOĞLU (TEMREN)

KAYNAK :

YRD. DOÇ. DR. BELKIS TEMREN, “ BEKTAŞİLİĞİN 
EĞİTSEL VE KÜLTÜREL BOYUTU, T.C. KÜLTÜR
BAKANLIĞI YAYINLARI, 1. BASKI : 1994, SAYFA : 71 - 75