Rize Evliyaları

Rize Evliyaları

Hasan Dede

Hasan Usta diye de bilinir. Zamânında güzel ahlâkı, örnek hareketleri ve kerâmetleriyle  tanınan Hasan Dede'nin türbesi Rize Ardeşen'de Seslikaya köyündedir. Türbesi, vasiyeti üzerine vefâtından yedi yıl sonra cesedinin bozulmamış olduğu görüldükten sonra yapılmıştır.  Yöre halkı tarafından sık sık ziyâret edilen Hasan Dede 1845 yılında vefât etmiştir. Türbesinin önündeki kiremitli kabir de yine kendisi gibi kerâmet ehli bir velî olan oğlu Süleyman Dede'ye aittir. Köprü 1840'lı yıllar, ebediyete intikale bir kaç sene vardır. Seslikaya Köyü... Osmanlı askerleri köyden geçmektedir, askerin ve mühimmatın köyün dibindeki dereden geçebilmesi için mevcut  köprü yeterli olmamaktadır. Askerlerin  başındaki yüzbaşı gövdece iri, boyca uzun büyük ağaçlardan birkaç tane kestirir. Kestirir kestirmesinede ağaçları yerinden oynatmak ne mümkün, onları seyreden köylüde yardım ettiysede fayda etmez. Zaman geçmektedir, komutan darlanır, bağırıp çağırmaya başlar... Darlandıkça kalpde kırar. Köylüde bu halden üzüntü duyar. O sırada bir başka köye ziyarete giden Hasan Dede'de  köye gelmiş, uzaktan asker ve köylüleri görerek yanlarına varır. Selam vererek: - Hele bir nefeslenin, bir de ben yoklayyayım der, köylünün saygı dolu bakışları, onu tanımayan komutan ve askerlerin alaycı bakışları altında koca koca ağaç kütüklerini tuttuğu gibi birer birer  hiç zorlanmadan derenin ebir tarafına uzatır. Köprü hazırdır.... Bir Damla Yağmur Yıl 1845. Hasan Dede, dünyasını değiştirmiştir. Mezarını kendi halinde, kimsenin işine karışmayan, bildiği ile amel eden, saf temiz bir köylüsü kazmaktadır. Köylü mezarın içinde kazmaya devam ederken, Rize'nin o meşhur yağmuru başlamış, her tarafı sel alıp götürmektedir. Hikmetinden sual olunmaz, ne mezarın içine ne mezarı kazanan  üzerine bir damla yağmur düşmez. Köylü mezarı kazar dışarı çıkar. Etrafta hocadan başkasını göremez. Hocaya sorar: - Hoca bu kadar kuvvetli yağmur yağıyor,, gök delindi de ne mezarın içine ne sana de bana bir damla bile düşmüyor? Köylü, sırrı yaşamıştır, ama o sırrı anlamaya hazır değildir. Mezarın  yanında çok yüksek yabani bir hurma ağacı vardır. Hurma ağacında yapraksız kuru birkaç daldan  başka bir şey de yoktur. Hoca  hurmayı, o ince, kuru birkaç dalı göstererek: - Hurmanın dallarını görmüyormusun, der.. Gökten derya indi yağmur yerine Mevlam damla değdirmedi tenine Horon Rize... Ardeşen...Seslikaya Köyü. Yıl 1945.  Türbe... Hasan Dedenin türbesi.  Türbeye yakın evlerden birine yakın bir köyden gelin gelmektedir. Gelin tarafı, oğlan tarafında sabah kadar  tulum eşliğinde horon oynamayı şart koşar, olmazsa olmaz der. Düğün sahipleri,  durumu hocaya sorarlar: - Biz türbeye, Hasan Dede'ye hürmet ediyyoruz, onun türbesinin olduğu yerde, yakınındaki bir evde tulum çalmak, oynamak, eğlenmek hoş değildir, bunu kabul edemeyiz dedik. Kız tarafıda oyunsuz olmaz diyor. Biraz değil epeyi de huysuzluk yapıyorlar, huzursuzluk çıkarıyorlar. Ne yapalım bu durumda düğünden vaz mı geçse, vaz mı geçelim ....? Hoca cevaben derki: - Bu dediğinizden dolayı gelin bırakılmaaz, düğünden vaz geçilmez. Siz gelinin gelmesine, tulum çalınıp oynanmasına izin verin. Günahı vebali onların başına deyin, ancak yakın akrabaları olarakda evide mahalleyide terkedin. Oğlan tarafı hocanın dediğini yaparlar, kız tarafı ve düğün alayı gelini eve getiriler. Sabaha kadar sürecek horon başlar. Oyunun başlar, gece yarısı olur... Kız  tarafından pür telaşlan bir ihtiyar nefes nefese gelir, hepsinin evleri yanmaktadır. Tüm köylü düğüne geldiğinden, köylerine dönene kadar evlerinin hepsi yanıp kül olmuştur. Su 1950'li yıllar.  Hasan dede'nin türbesinin olduğu mahalle. Yaz. Uzun zamandır yağmur yağmamakta, hemde neredeyse her gün yağan Rize'de pek ender görünen kurak bir yaz  hüküm sürmektedir. Günümüzdeki gibi değildi o zamanlar, sular öyle kapıya kadar gelmemektedir. Su ya kuyudan ya da ırmak denen küçük dereciklerden temin edilrdi. Uzun zaman yağmurun olmayışı kuyu sularının tükenmesine, ırmakların suyunun azalmasına neden olmuştu. Gece... Yangın... Evler cayır cayır yanmaktadır. 20 haneli evlerin iç içe olduğu mahalle  evlerini söndürecek bir damla su yoktur.  Ufaktan ufaktan akan suda kurumuştur. Tüm mahalle Hasan dede'nin türbesine koşarak Cenab-ı Hakka yalvarırlar: - Hasan Dede'nin yüzü hurmetine bize su gönder. Dua edip, türbeden ayrıldıklarında, kuruyan derelerden oluk oluk su akmaktadır.  Su ile birlikte kısa zamanda mahalleli ateşi söndürür. Çocuk Seslikaya köyü... 40 yıl kadar oluyor. Hala hayatta olan çocukluktan beri arkadaşımız. Bir gece çaylıkta olan annesinin gecikmesi üzerine evin dışına avluya çıkar. Çocuk bu ya annesinin gecikmesi, etraftaki çakal sesleri, beklemenin verdiği çeşitli duygular içinde ağlaya ağlaya bir hal olur. Göz kapakları şiddetle açılıp kapanmaya başlar. Akşam olayı duyan konu komşu, çocuğun arkadaşları eve gelir, çocuk arkadaşlarına bakmaktan utanır utanır... Onlardan kaçmak ister. O zamanlar doktora erişmek doktor bulmak öyle pek kolay değildir. Ninesi "hele bir der, çocuğu sabahtan bir türbeye götürelim, bir şeyi kalmaz inşallah" der. Sabah olur nine torununu alır, Hasan Dede'nin yattığı türbeye götürür. Allah rızası için iki rekat namaz kılarak: - Ya Rabbi ... Hasan Dede'nin yüzü suyu hürmetine bu yavruma şifa ver diye dua eder. Bir müddet türbede kaldıktan sonra torunuyla beraber çıkarlar, eve vardıklarında çoçuğun gözlerinde hiç bir şey kalmamıştır. Arkadaş 1980'li yılların başlarına kadar köye henüz elektrik gelmemişken, her hafta Cuma gecesi özel yapılmış mumlarla geceleri türbe ışıklandırılırdı. Mumu yakmakla özel bir görevli bulunurdu. Görevli mumları yakar Kur'an-ı Kerim okurdu. 1930'lı yıllar. Kış... Sağanak... Türbe görevlisi yaya  5-6saatlik yolda misafirlikte. Cuma gecesi türbede mumları yakacak, Kur'an-ı kerim okuyacak. Yağmur bir ara  hafifler diye beklemişti ama hayır burası Rize idi, öyle dineceği yoktu. Baktı olacak gibi değil geciktikçe gecikiyor, yola koyulur. Şemsiye falan nerede, geçmiş zaman bu... . Yola çıkmış, geciktiği için gece karanlığa kalmıştı, göz gözü görmüyordu. Görmüyordu da  ... Görevli yatsı ezanı okunmak üzere türbeye erişir, üstü kupkurudur. Yol boyunca ona  ışık tutan, sohbet eden piri fani birisi ona arkadaş olmuştur. 5-6 saatlik yol 1-2 saat sürmemiştir, yol arkadaşı köyün girişinde "Allahaısmarladık" diyerek ayrılmıştır. Köyün çocuklarına türbedarın annesi  bunu hep anlatırdı. O çocuklar şimdi birer dede oldu ya... Kapı 1960'li yıllara kadar Türbeye çok uzak yerlerden köylünün tanımadığı, bir gelenin bir  daha gelmediği  piri faniler, şeyhler gelir, türbe içinde zikrederler, müritler dışarıda beklerlerdi. Köylüde onları kendi hallerine bırakırdı. Gel zaman git zaman köylülerden merakını yenemeyen bir delikanlı yanaşarak sormuş: - Sizi ne için türbe içine almazlarda, ddışarıda beklersiniz? Delikanlıyı kapı aralığından baktırmışlar.... Bakış o bakış .... Delikanlıya arkadaşları ne gördün diye sormuşlar, yıllarca o sorularına cevap vermemiş,  ta ki nedense o uzak bilinmedik yerlerden gelenler gelmez olmuş... İşte o zaman: - Türbenin içi  4 metre kare var yook, kapı aralığından baktığımda o da ne içerisi o kadar genişki, saymakla bitmeyen yüzlerce kişi içeride, her yer apaydınlık, ortada sanduka diye bir şey yok, dümdüz bir alan, her renkte, türlü türlü kıyafetler içerisinde ... ve ... ve ... Evet, bir zamanlar herkesin gözü önünde bakıpta göremedikleri Manevi Meclis Rize'nin  Ardeşen İlçesi, Seslikaya köyünde Hasan Dede'nin Türbesinde toplanırdı... Seferemri Türbe görevlileri her gece yatsıdan sonra türbeye güğümlerle su bırakırlar, kapıyı üstüne kitlerler ... Ertesi günü geldiklerinde güğümler bomboştur. Türbenin içinde  hüzme şeklinde yeşil bir ışık vardır....  Bu yıllardır böyledir. Akşam dolan güğümler sabahleyin bomboştur.  1974 ... Kıbrıs Barış Harekâtı.... Türbe görevlilerinin dikatini çeken bir şey vardır...  Harekâtın başladığı ilk gecenin gündüzünde, türbeye geldiklerinde güğümlerin dolu olduğunu görürler... ve o gece ve savaş bitimine kadar türbedeki ışığıda göremezler.  Savaş biter, o gecenin sabahında güğümdeki sular boşalır, ve o yeşil ışık gene türbededir.... Evet ... Hasan Dede seferemrini almış, görevini yerine getirmiştir.... Sanırmısınki sefer emrini Çıkarırlar sade evdekine Bakarsınki ansızın bir gece Emir vermişler türbedekine Kekeme 1992.... Yaz ... Pazar ... Avramit köyü.... 5 yaşlarında... Muzaffer. Yazın ailesi ile birlikte  İstanbuldan köylerine gelmişler. Korkudan mıdır, bir şeyden mi ürkmektenmidir billinmez,  çocuk birden kekelemeye başlar,...  5- dakika, 10 dakika, 1 saat 2 saat hayır kekemelik geçmez.  Çok zamandır böyle bir şey olmamıştır. Doktor, doktora getirelim, getirmeyelim, bekleyelim, beklemeyelim derken ...  Köyün büyükleri araya girer, derler ki: - Tabi çok zamandır, böyle bir şey olmaddı, sizede demedik, bizim küçüklüğümüzde Türbeye getirirlerdi bizi. - Hangi türbeye? Rize de türbemi var? - Hasan Dede'ye... Ardeşen'e... Seslikayya'ya ....  Türbe orada. Hasan Dede'nin türbesi orada. Türbeye gidilir, ikişer rekat namaz kılınır. - Allahım, Hasan Dede'nin hürmetine yavrrumuza şifa ver diye dua edilir. Türbeden çıkılır, kekemelikten  herhangi bir eser kalmamıştır.  Evet Rizeliler .... Siz Hasan Dede'yi belkide şu ana kadar duymamıştınız. Türbesinide abiki ziyaret etmediniz... Ne duruyorsunuz? .... Allah (c.c)  hepimize tüm velilerin mürşitlerin, müceditlerin şefatine, O Manevi Meclis hürmetine iki cihanda nail etsin. Biriz Biz Teşekkür : Hasan Dede hakkında Evliyalar Ansiklopedisinde yayınlanan 3 satırdan başka herhangi bir kitap ve kayda rastlamadık, bu konuda bizden yardımlarına esirgemeyen Alaettin Pınarbaşı, Mehmet Pınarbaşı ve Şecaeetin Yeğen'e teşekkürü bir borç bilir, Allah (c.c.) razı olsun deriz.

Mustafa Efendi

Debbağzâde... On sekizinci yüzyılda Anadolu'da yetişmiş olan evliyâdan ve âlimlerden. İsmi Mustafa olup, Hacı Mustafa Efendi veya Debbağzâde diye meşhur olmuştur. Rize'de doğdu, İstanbul'da vefât etti. Doğum ve vefât târihleri belli değildir. Doğum yeri olan Rize'de ilim tahsiline başlıyan Debbağzâde Mustafa Efendi İstanbul'a geldi.  Zamânının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil edip derin âlim olduktan sonra Fâtih  Câmiinde ders okuttu. Selânik kâdılığına tâyin edildiyse de gitmedi. Daha sonra Mısır kâdılığına tâyin edildi. Mısır kâdılığı sırasında insanların Allahü teâlânın emirlerine uygun olarak yaşamaları için gayret etti ve bu vazîfeyi adâletle yürüttü. Derin ilmiyle ve güzel ahlâkıyla insanlara örnek oldu. Sonra Medîne-i münevvere kâdılığına getirildi. Sevgili Peygamberimizin kabr-i şerîflerini ziyâret edip, mübârek beldenin ahâlisine hizmette kusûr etmedi. Mekke-i mükerremeye giderek hac vazifesini yerine getirdi. Hac ibâdeti esnâsında başka İslâm memleketlerinden gelen âlim ve velîlerle görüşüp sohbet etti. Sonra İstanbul'a dönmek üzere oradan ayrıldı. Ancak Bayas Vâlisi Küçük Alioğlu  onun bu yolculuğuna mâni oldu. Onu hapsettirdi. Debbağzâde Hacı Mustafa Efendinin hapsedildiği haberi İstanbul'a ulaşınca, zamânın pâdişâhı, onun serbest bırakılması için  emir gönderdi. Fakat vâli, pâdişâhın emrini de dinlemeyip, onu serbest bırakmadı. Hatta Debbağzâde Hacı Mustafa Efendiye sıkıntı ve ezâ ettirdi. Mustafa Efendi hapsedildiği  hücrede devamlı olarak namaz kılıp, ibâdet etti ve Allahü teâlâya duâ ve niyâzda bulundu. Hücrede bulunduğu sırada başını secdeye koyup kendisinin kurtulması ve onu hapseden vâlinin cezalandırılması için Allahü teâlâya duâ ve niyâzda bulundu.  Allahü teâlâ âlim ve velî olan bu zâtın duâsını kabûl etti. Ona zulmeden bu vâli feci bir şekilde öldü. Vâlinin yerine geçen oğlu, Debbağzâde Hacı Mustafa Efendiyi  hapishâneden çıkarttırdı. Ona ikrâm, iltifât ve ihsânlarda bulundu. Bu hâlin, HacıMustafaEfendinin kerâmeti olduğunu anlayan vâli, onu kendi adamlarıyla İstanbul'a  kadar yolladı. İstanbul'a gelen Debbağzâde Hacı Mustafa Efendi, ilim öğretmeye ve insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlatmaya devâm etti. Sahîh-iBuhârî'yi, İbn-i Hacer'in Nuhbe'sini okuttu. Pekçok kimse ondan ders alıp ilim öğrendi. Âkifzâde  Abdurrahmân Efendi de ondan ders ve hadîs-i şerîf okutmak husûsunda icâzet alan kimselerdendir. Sahîh-i Buhârî'nin senedinde bulunan zâtları ihtivâ eden bir eser te'lif eden Debbağzâde Hacı Mustafa Efendi, ilim ve fazîlet sâhibi, olgun, çok ibâdet eden, velî bir zât idi. Kaynak:  Mecmû fi'l-Meşhûd ve'l-Mesmû'; s.26

İlyas Amca

Keşf-i Kulûb... İlyas Amca... Eczacı İlyas Ketenci. 2004 yılında aramızdan ayrıldı ... Rize, Çayeli Liman köyünde Dünya'ya geldi. İstanbul Darüşşefaka Lisesini bitirdikten sonra askeri eczacı olarak orduya intisab etti. Yüzbaşı rutbesiyle hizmet ederken bu hizmetinden kendi isteğiyle ayrılarak Rize merkezde 1957 yılında eczane açmış o tarihten itibaren maddi ve manevi hastalara şifa olmuş bir gönül ehli, İlyas Ketenci. Gönül ehli olması, onun mürşidi Seyyid Abdülhakim Arvasi (KS) gibi  bir veli'nin halka-ı tedrisinde olgunlaşmasındandır. Dava insanı merhum Necip Fazıl Kısakürek'in yakın dostu. Aynı mürşidin pınarından  kana kana içen iki arkadaş .... Ölümüne yakın zamanlarda "Benim ölümüne aylar, günler kalmıştır" derdi. 90 sene taatle geçen  bir ömür ... Bir gece hanımına: - Hanım ! Uyumak zamanı  değildir. teheccüd namazı vaktidir. Sen kabir nedir  bilirmisin, der ve iki rekat namaz kılarak, abdestli bir şekilde teslim-i ruh eyler. Beraat Edeceksin Bir gün arkadaşı Necip Fazıl  Toptaşı Cezaevinde iken rahatsızlanır ve Haydarpaşa Numune Hastahanesine kaldırılır. arkadaşını ziyart etmiş ve: -Necip 3 gün sonra beraat edeceksin, der. Aynen öyle olur. 3gün sonra Necip Fazıl beraat haberini alır. Hediye Merhumu seven bir yakını onu evinde ziyarete gider. Evde ondan önce gelen amcanın okumakta olduğu "Kenz-ül İrfan" adlı kitabı dinleyen bir kaç tanıdık daha vardır. Kitaptan evde iki tane vardır.  Kitabın bir tanesinde gözü kalmıştır. İlyas amca, Eczacı İlyas amcadır onun için. Onun manevi mertebesinden haberi yoktur. Kalbinden "Eczacı İlyas Amcamızın yaşı ilerledi. Bu kitaptan evinde iki tane var. Birisini bana hediye etse ne kadar sevinirim" diye  geçer.  Okumaya bir müddet daha devam ettikten sonra ona dönerek: - Oğlum, bu kitaptan bende iki tane var, birini sana hediye etmek istiyorum" der ve kitabı ona hediye eder. Namazı Sen Kıldır İlyas amcanın evi, akşam ezanı okunur. Akşam namazını birlikte kılmak için, amca beyaz cüppesini giyer ve sarığını takar, tam tekbir alacağı zaman cemaatten birinin kalbinden " Benim kıraatim düzgün, bir de beni imamlığa geçirse" diye geçerken, İlyas amca geri döner, cüppesini çıkarır: - Buyur oğlum, imamlığı gel sen yap" diyyerek cübbesini ona verir. İlyas amca, doğduğu yerde, Liman Köyü Kur'an Kursu'nun yanındaki aile kabristanlığında medfun bulunmaktadır. Keşf-i kulûb (Kalpleri keşfeden) sahibi bu gönül insanına yüce mevlamız bol bol ihsanlarda bulunsun.  Amin!