Kırgızlar Türbesi

          Kırgızlar Türbesi
   İznik'te ilk Osmanlı devrine aittir. Mimarisi bakımından en ilgi çekicilerden biridir. Şehrin yanında , Yenişehir Kapı yakınında , Bursa - İznik yolu üzerinde tarlalar arasında kalmıştır. Orhan Bey zaviyesinin karşısında, zaviyenin bakımı ile görevlendirilen Orta Asya'dan gelen Gazi Erenlerin türbesi olan bu yapıya halk , Kırgızlar - Velidiler-Kırk Kızlar demişlerdir.
    Selçuklu etkisindeki yapı , aynı eksen üzerinde tonozlu giriş ayvanı ve arkasındaki kubbesi mekan taş ve tuğladan yapılan bu kubbesi yüksek bir kasnağa oturan bu mezar anıtı Türk Kültür tarihi bakımından da önemli bir eserdir.
   Yapının inşa kitabesi yoktur; içindeki sekiz yatır kitabesizdir. Yenişehir Kapısının yaklaşık yüz metre ilerisinde olan bu türbenin 14yy. ait olduğunu Ülgen, E.H.Ayverdi'de mimari verilere göre ( 1324-60 ) dönemlerine rastladığını belirtir. Yapı ,mimari ve kalemişi süslemeleri açısından büyük önem taşır.
   Türbe kuzey-güney doğrultusunda ard arda sıralanmış , yaklaşık eş boyutlu iki kare mekandan oluşur. Kuzey cephedeki giriş kapısı dikdörtgendir. Dışa taşkın köşe payelerinden doğudaki 0.15 m. yüksekliğe kadar belirgindir. Mekanı örten kubbe on iki cepheli yüksek bir kasnak üzere oturur. Kubbe dıştan kiremitle kaplıdır. Doğu batı duvarlar bir üç sıra kaba yontulmuş , iki sıra tuğla ile dönüşümlü olarak almaşık teknikle örülmüştür. Kuzey duvar moloz taş ve tuğladır. Kasnağın üst kısmı moloz taşla 0.60 m. yükseltilmiştir. Yapının tüm cephelerinde kiriş yuvaları görülür. Pencere kenarındaki süslemeler birbirinden farklıdır. Doğu ve güneydeki pencere , kıvrık dallar ve rumîlerle bezenmiştir. Kuzey pencerede kıvrık dallar , hataîler ve çiçek motifleri arasında , bir yılanın dolandığı sütun üzerinde , içi meyve dolu vazo görülür. Kubbede ise yıldız biçiminde bir rozet görülür. Ülgen Türklerin İznik'i fethinden sonra bir Türkün nezareti altında Bizanslı işçilere yaptırılmış olabileceğini ileri sürer