Haydar Dede ve tekkesi

Haydarhâne

Haydar Dede ve tekkesi

Şeyh Aliyyü’l-Haydarî, diğer adıyla Haydar Dede, Fâtih Sultan Mehmed’in sancakdarlarından biriydi. Saraçhâne yakınlarında şimdiki Horhor Caddesi, Kavalalı Sokağı’nda bir mescid yaptırmış, sonra meşîhat koydurarak mescid-tekke hâline getirmiştir. ‘Haydarhâne’ olarak bilinen bu tekkenin tevhidhânesi içinde, zamânında ziyâretgâh olmuş ahşap türbesi varmış. Bitişiğinde oğlu Hüseyin Haydarî’nin sandukası varmış. Tekke yangın geçirmiş, sandukalar yok olmuştur.

Yangından sonra 1312/1894-95 yılında tekke tekrar inşâ edilmiştir. Nâzımü’l-hikem Hamdi Bey şu mısrâlarla bu işe târih düşmüş:

Feyz-i lütfu Hazret-i Abdülhamîd-i ekremin
Eyledi âbâd pek çok hâne vü kâşâneyi

Etdi ihyâ-yı tekâyâ kıldı mescidler binâ
Seyredin âsâr-ı lütf-ı hüsrev-i ferzâneyi

Yaptı ezcümle Hüseyn-i Haydarî’nin tekkesin
Neşr için feyz-i ulüvv-i himmet-i şâhâneyi

Şâd edüb rûh-i alemdâr-ı cenâb-ı Fâtih’i
Vakf-ı şükrân etdi merdân-ı riya-bîgâneyi

Yâd-ı lütfun zamm-ı evrâd eyliyor her Kādirî
Zîb-i dest ettikçe her gün sübha-i sad-dâneyi

Eylemez nisyân-ı ihsân mest ü hayrân olsa da
Gavs-ı Geylânî elinden nûş eden peymâneyi

Gördüm itmâmın dedim Hamdî güher târîhini
Eylemiş Abdülhamîd ihyâ şu Haydarhâne’yi

                             sene 1312

Bu şiir tekkenin cümle kapısının üstündeki tâlik kitâbede yazılı idi.

Tekkenin ihyâ kitâbesi

Haydarhâne, âyin günü pazar olan bir Kādirî tekkesi idi. Zamanla çatısı çökmüş, sonra tamamiyle yıkılmıştır. Yerine apartmanlar yapılmış, sonra onlar da yıkılıp yerlerine İstanbul Üniversitesi’nin hizmet binâları konmuştur.

Haydarhâne şeyhleri

Haydarhâne postnişînleri hakkında bilgimiz çok eksiktir. Bildiklerimizi yazalım. Şeyhler zincirinde çok kopukluklar olduğu bârizdir.

Aliyyü’l-Haydarî

Tekke’nin kurucusu olan Haydar Dede. Fâtih döneminde yaşamış, onun alemdarlığını yapmıştır.

Hüseynü’l-Haydarî

Haydar Dede’nin tekkeyi nâm bırakan oğlu.

el-Hâc Mehmed Efendi

Sâliha Hâtun’un düğünü sırasında, yâni 1250/1834 yılında tekkenin şeyhi es-Seyyid el-Hâc Mehmed Efendi idi.

Mehmed Keşfî Efendi

Havuç Şeyh Mehmed Keşfi Efendi (r. 1267/1850-51), Süleyman Sâfî Hazretleri’nin oğlu veyâ dâmâdıdır, aynı zamanda onun halîfesidir. Mehmed Keşfî Efendi döneminde Haydarhâne Resmiyye’ye bağlandı. Bu Mehmed Keşfî Efendi’nin yukarıdaki el-Hâc Mehmed Efendi ile aynı kişi olup olmadığını bilemiyoruz.

Süleyman Sâfî Efendi

Haydarhâne’nin Mehmed Keşfî Efendi’den sonraki şeyhi onun 1255/1839-40 İstanbul doğumlu olan oğlu Süleyman Efendi’dir. Büyükbabası ile adaş olup, tam adı ‘Havuçzâde Süleyman Sâfî’dir.

Haydarhâne şeyhi Süleyman Sâfî Efendi, Ayaspaşa’daki Ali Baba Tekkesi şeyhi Hasan Tahsin Efendi’nin icâzet töreninde icâzetini tasdik etmiştir. Halîfelerinden Şeyh Mehmed Efendi de Ali Baba Tekkesi’nde vekil şeyh olmuştur.

Mustafa Hüsâmeddin Efendi

Süleyman Efendi’nin 1283/1866-87 yılında doğmuş olan ‘Mustafa Hüsâmeddin’ adında bir oğlu vardır. Süleyman Efendi’den sonra post makāmına oturup oturmadığını bilmiyoruz.

Hakkı Efendi

Haydarhâne’de ‘Hakkı Efendi’ adında bir zât-ı şerîfin şeyhlik yaptığını ve bu kişinin en ileri gelen reislerden olduğunu biliyoruz, ama kendisi hakkında başka bilgimiz yoktur.

Hâfız Ahmed Efendi

Hakkı Efendi’den sonra tekkenin postnişîni, oğlu Kādirî Hâfız el-Hâc Ahmed Efendi oldu. Bu zât da kıyâmî ve devrânî zâkirbaşılarındandır. İdâresi mükemmeldi. Kırımlı Hâfız Şeyh İsmâil Hakkı Efendi (r. 1911) tarafından yetiştirilmişti. Kâğıthâne’deki Şâzelî Tekkesi şeyhi Tahsin Efendi’den Şâzelî şugulleri meşk etmiştir. 1918 yılında Haydarhâne’nin postnişînlik makāmında bulunuyordu. 1334/1915 yılında âhirete göçtü ve tekkesine sırlandı.

Receb İrfan Efendi

Receb İrfan Efendi, Hâfız Ahmed Efendi’nin oğludur. 1314/1896-97 yılında İstanbul’da doğmuştu. Hâfız Ahmed Efendi’den sonra bir müddet için Gümüş Baba Dergâhı şeyhi Mehmed İzzet Efendi vekâleten şeyhlik yapmış, 6 Rebîülevvel 1340 Pazartesi günü - Salı gecesi (7-8 Kasım 1921), Receb İrfan Efendi, Mehmed İzzet Efendi tarafından istihlâf edilmiş, tâc ve hırka giymiştir.

Sefîne’den öğrendiğimize göre 1343/1924-25 yılında Haydarhâne’nin postnişîni Şeyh İrfan Efendi idi.