TÜRBELERİMİZ...[ahteri]

 DURBALİ SULTAN DERGÂHI

Reni Tekkesi ismiyle tanınmış olan mekânın Bektâşî arşivlerindeki ismi Durbali Sultân Dergâhıdır. Durbali Sultân Horasan kökenli Seyf-ī meşreb Bektâşî azizlerinden olup, Dimetko’lı Seyyid Ali Sultân’ın çağdaşlarındandır. Seyyid Ali Sultân hicri 804 miladi 1390 yılında Hakk’a yürümüştür. Orhan Gazi döneminde Rumeli’ye yapılan seferde, Durbali Sultânında olduğu rivâyet edilmektedir. Durbali Baba, Seyyid Ali Sultân tarafından icâzet verilerek Mora yarımadası sınırları dışında bir dergâh uyandırmaya selahiyet verilir. Ancak elimizde bulunan bilgiler bu dergâhın kuruluş yılını hicri 869 miladi 1480 tarihinden başlatmaktadır. Çevre de yaşayan Arnavut kökenli Bektâşî canlar dergâha Torbalı Baba Tekyesi ismi vererek “Tegjae Madh” (Büyük Tekye) sıfatıyla anarlar. Dergâh Mora yarımadasının kuzeyinde, Teselya bölgesinin Pharsala kentindedir. Tepedelen’li Mehmet Ali Paşa’nın miladi 1790 1822 yılları arasındaki Epirus Valiliği döneminde büyük ölçekli himâye görmüştür.1882 yılından sonra Teselya’nın Yunanlılar tarafından ilhâkı üzerine dergâh bu tarihten itibaren Osmanlı sınırları dışında kalmıştır. Durbali Baba Sultan hakkında anlatılan kerametleri göre Osmanlı ordusunun Mora yarımadasını fethi esnasında, yerden bir avuç kum alır ve Meriç nehrine atar ve böylece kuruyan nehir üzerinden orduyu geçirdiği anlatılır. Selânik de; “Üçler çeşmesi” yöresi ve Yenice Karasu’da “Kırklar Tekyesi” isimleri adı altında dergâhlar uyandırır. Yine müridanından Şâhin Baba’yı “Temple” vadisi olan yöreye göndererek “Köpekli” (kepekli) köyü yakınlarında bir dergâh uyandırır. Durbali Baba Dergâhının son postnişinlerden Muharrem Mahzûni Baba erenler, aşşağıda arz edeceğim nefeslerinde bu rivâyetlere yer vermektedir.

Hû Dost

“Horasan şehrinden geliyor Veli

Rûm’a kadem bastı Şâh’ım Durbali

Derya’ya bend’edüp nûr-u ezeli

Bir avuç kum ile Şâh’ım Durbali

Üçler çeşmesinde dergâh eyledi

Kırklar dergâhında er’ler peyledi

Şâhin Babam köperli’ye meyledi

Dürlü kerâmetle Şâh’ım Durbali

Yedi dağ üstüne hazer indiren

Dembedem daima mû’ciz gösteren

Meş’e palamudundan kiraz verdiren

Kanûn-u Sâni’de Şâh’ım Durbali

Ey Mahzuni terk’ol uyma cihana

Fani kulun üç günlük safasına

İmâm-ı zaman’ın yüz sür babına

Günahkârım affet, Şâh’ım Durbali

Tanınmış tarihçi ve gezgin Von Hasluck “Bektâşîliğin Coğrafi Dağılımı” isimli çalışmasında bu dergâh’a İsevi’lerin Aya Yorgi ve Aya Dimitri isimli Ortodoks azizlerinin ismini atfederek, ziyâret’de bulunduklarını zikreder. Ayrıca kaynağını belirtmeksizin (1888) tarihinde 54 dervişin olduğunu kaydeder. Yine miladi 1914 yılında yaptığı tesbitlere göre dergâhın postnişîni ile bizzât görüştüğünü ve Durbali Sultân ile Cafer ve Mustafa Babalara ait türbelerin ziyâret mekânları olduğundan söz eder. Ayrıca dergâh hazīresinde gâziyandan pekçok zevâtın medfûn olduğundan bahseder. Dergâh; II. Mahmud dönemi yapılan Bektâşî katliamı esnasında Nakşibendi icâzetli Bektâşî babalarının postnişinlik yapmaları nedeniyle 1826-1840 yıllarını fâsılasız geçirmiştir. Dergâhın, kuruluşundan çağımıza kadar meşâyih silsilesi, A.B.D. Detroit Tekyesi postnişîni Recep Ferdi Halîfebaba tarafından açıklanmış olup bilinen rivâyetlerin aksine Durbali Babayı miladi 1480-1522 yılları arasına yerleştirmektedir.

Durbali Dergâhı Postnişinleri:

1. Durbali Baba

Vefât M.1522

2. Bağdatlı Musa Baba

Vefât M.1553

3. Horasanlı Şâhin Baba

Vefât M.1581

4. Halep’li Cafer Baba

Vefât M.1596

5. Hacı Ali Baba (Mısır’lı)

Vefât M.1604

6. İskenderunlu Tayyar Baba

Vefât M.1627

7. Bağdatlı Kasım Baba

Vefât M.1643

8. Kerbelâ’lı Emin baba

Vefât M.1655

9. Lahor’lu Mustafa Baba

Vefât M.1660

10. Basra’lı Zeynel Abidin Baba

Vefât M.1663

11. Kırşehir’li Yahya Hadi Baba

Vefât M.1680

12. Şemseddin Ali Baba (Bosna’lı) Vefât M.1694

13. Bağdat’lı Seyyid Maksûd Baba Vefât M.1713

14. Bağdat’lı Salih Ali Baba

Vefât M.1725

15. Basra’lı Mahsur Baba

Vefât M.1736

16. Erzurum’lu Edhem Naki Baba Vefât M.1744

17. Bağdat’lı Selim Baba

Vefât M.1753

18. Tiran’lı Hüseyin Baba

Vefât M.1779

19. Gega Hasan Baba

Vefât M.1794

20. Debre’li Hasan Baba

Vefât M.1794 (Altı ay)

21. Gega Ahmed Baba

Vefât M.1802

22. İpek’li Mehmed Baba

Vefât M.1809

23. Gega Mahmûd Baba

Vefât M.1811

24. Jirokastro’lu Cemâli Baba Vefât M.1815

25. Koniça’lı Cemâl Baba

Vefât M.1819

26. Gega Hüseyin Baba

Vefât M.1845

27. Ergiri’li Muharrem Mahzûni Baba Vefât M.1867

28. Ahçı Baba (Konya’lı)

Vefât M.1869

29. Piremeti’li Bayram Baba Vefât M.1904

30. Koplara’lı Nazif Baba

Vefât M.1905

31. Bubzi’li Tahir Baba

Vefât M.1919

32. Berat’lı Kâzım Baba

Vefât M.1942

33. Skrpar’lı Seyyid Said Seyfi Baba Vefât M.1961-62

Dergâhın son postnişîni Said Seyfi Baba erenler, Salih Niyâzi Dedebaba’dan halîfelik icâzeti de almış olan bir zât-ı âlidir. Kabri dergâh hazeresindedir. Yakınlarında bulunan Katerin dergâhının 1961 yılında Hakk’a yürüyen son postnişîni halîfe Veli Marendi Baba ise vasiyeti gereği bu dergâha sırlanmıştır. Durbali Sultan Dergâhında çok önemli Bektâşî şairleri çıkmıştır. Daha önce bir nefesini zikrettiğimiz Jirokastro’lu (Ergiri’li) Muharrem Mahzuni Baba aslen, Mora-Yenişehir’li olmasına rağmen Ergiri’li bilinir olup aruz ve serbest vezin ile birçok nefes yazmıştır. Kendisi Leskovik’li Abidin Baba’nın mürşîdi olup, el yazma divânı halen Jirokastro Asım Baba (zall) dergâhında mahfûz’dur. Öte yandan yine tanınmış şairlerden Ali Resmi Girid’i Baba bu dergâh’ta yetiştikten sonra Girid Kandiye Horasanlı Ali Baba dergâhına postnişîn olarak nasbolunmuştur. Durbali Sultân dergâhında postnişinlik yapan otuz üç Bektâşî Babasının tümü de mûcerred (kutsal bekâr) olup, bu dergâh tarihi boyunca evlâdiye olarak değil erbabiye seyir göstermiştir. Dergâhın son postnişîni Seyfi Babanın 1962 yılında Hakk’a yürümesinden bu yana meşihâtı boş kalan dergâh elân metrûk fakat korunaklı durumdadır.

Cem Dergisi, Temmuz 2002

Kaynak: Şevki Koca, Bektaşilik ve Bektaşi Dergâhları, CEM Vakfı Yayınları, Aralık 2005, İstanbul; Sayfa: 236-237