SEYDİ YAKUP TÜRBESİ...bayburt

 Buhara ve Horasan erenlerinden Seyyid Emir Kulali Hz. nin soyundan olduğu söylenen Seyyid Yakub Baba Hz.nin türbesi İlimiz Merkeze Bağlı Seydiyakub köyündeki tepede bulunmaktadır.

AHMEDİ ZENCAN TÜRBESİ -bayburt

 Halk arasında “Kümbet” diye isimlendirilen bu yapı ilimiz Cumhuriyet İlkokulu karşısındadır . Yapının Ahilerden Ahmet-i Zencaniye ait olduğu bilinmektedir . Ahmet-i Zencani İlhanlı hükümdarı Olcaytu Hüdâbende Han zamanında , Emir Mahmut tarafından yaptırılan Mahmudiye ve Celaleddin Hoca Yakut tarafından yaptırılan Yakutiye Medresesinde çalışmış , ilim ve kültür hareketlerinde şöhret bulmuş bir şahıstır . Yapının H.1200 tarihli onarım kitabesi vardır . Sekiz kenarlı bir poligon durumunda olan kümbetin içinde kare şeklinde bir mezar odası mevcut olup , çatısı piramit şeklinde yapılmıştır . Türbenin 1315-1325 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır .

 UZUN HAYREDDİN BABA TÜRBESİ

SARAYKÖY İLÇESİ, KABAAĞAÇ KÖYÜ MEZARLIĞI

Uzun Hayreddin Baba Türbesi; Sarayköy ilçesi, Kabaağaç köyü mezarlığında, Sarayköy yolu üzerindedir. Uzun Hayreddin Baba hakkında yazılı kaynaklara yansımış bilgi yoktur. Sarıbeyli Yörüklerinden olduğu, irşat görevi ile Horasan yöresinden geldiği, İslam’ın bu yörede yayılması için öncülük edenlerden ve Kabaağaç köyünün kurucularından olduğu rivayet edilmektedir. Hayreddin’den galat, köylüler tarafından “Hardin Dede” olarak da bilinmektedir. Yöredeki diğer gazi-dervişler gibi Hacı Bektâş Velî geleneğinden olduğu söylenmektedir.

Evliya Çelebi (1611-1682), 1671 yılında hacca giderken Denizli’den geçmiştir. Seyahatnamesinde ifade ettiğine göre Uzun Hayreddin Türbesi’ni de ziyaret etmiştir. “Ziyaret edilmesi gereken yerlerdendir” şeklinde de not düşmüştür.

Bir veya iki kaynağa göre Uzun Hayreddin Baba’nın kurmuş olduğu Kabaağaç Tekkesi diye bir tekke olduğu anlaşılmaktadır. Kurtuluş Savaşı sırasında meydana gelen Denizli Olayında idamları durduran ve Demirci Mehmet Efe tarafından Denizli’nin tamamen yakılmasını engel olan Sarayköylü Tahir Baba’nın Uzun Hayreddin Baba Tekkesi’nde postnişinlik yaptığı bilinmektedir.

Türbe; dikdörtgen biçimli, düz beton çatılı, taş yapılı, tek odalı, sergili bir yapı niteliğindedir. Mimari ve teknik her hangi bir özelliği bulunmayan yapının içerisinde, kuzey-güney doğrultusunda, 320 x 430 santimetre ölçülerinde, birbirine bitişik betonla kaplanmış beş yeşil boyalı kabir bulunmaktadır. Kabirlerin baş tarafına yeni dikildiği anlaşılan ve üzerlerinde baştan sona doğru Uzun Hayreddin, eşi Sultan, kızı Esma, oğlu Rıza ve çırağı Davut olduğu yazan taşlar dikilmiştir. Türbe bakımsız ve kötü durumdadır.

Kabaağaç köyünden bazı insanlar, adakta bulunmak, hayır yemeği vermek, niyaz etmek ve dua etmek için komşu köy olan Tekke köyündeki Sultan Sarı Baba Türbesi’ne giderlermiş. Uzun Hayreddin Baba’nın köyden bazı insanların rüyasına girerek “Ben burada sizi beklerken, neden Sultan Sarı Baba’nın yanına gidiyorsunuz?” diye sitem ettiği söylenmektedir.

 SERVER GAZİ SULTAN TÜRBESİ

MERKEZEFENDİ İLÇESİ, SERVERGAZİ MAHALLESİ

Server Gazi Türbesi, Merkezefendi ilçesi, Servergazi mahallesindedir. Hakkında ulusal kaynaklara yansımış bir bilgi yoktur. Ancak yerel kaynaklarda anlatılan kısıtlı rivayetlere göre 12. yüzyılın sonu 13. yüzyılın başlarında yaşadığı ifade edilmektedir. Selçuklu Sultanı Gıyasettin Keyhüsrev tarafından Denizli havalisinin 4. fethi sonrasında Mehmet Gazi ile birlikte Server Gazi de ayrı ayrı tümen komutanı olarak görevlendirilmiştir. Bu iki komutan emirlerindeki birer tümenle, o zamanki adıyla Laodikya üzerine sevk edilmiştir. Bizans kuvvetleriyle önce Honaz (Colossea) civarında, şimdiki Honaz harabelerinin yakınında çarpışmıştır. İlk çarpışmada galip gelmişlerdir. Geriye çekilen Bizans Ordusu’nu izlemişler ve şimdiki Denizli’nin Deretekke (Sarayköy Caddesi) semtindeki geniş alanda yeniden harbe tutuşmuşlardır. O sırada Mehmet Gazi şehit olmuş, askerleri Server Gazi’nin emrine geçmiştir. İki ateş arasında kalan Bizans Ordusu yenilip yok edilmiştir. Server Gazi, sağ kalan bir düşman askerinin attığı okla 1210 yılında şehit düştüğü rivayet edilmektedir. Server Gazi, vasiyeti gereği şehit olmadan önce görüp çok beğendiği şimdiki türbesinin bulunduğu yere defnedilmiştir.

Selçuklu tümen komutanı olan Server Gazi, Denizli ve çevresinin Türk yurdu haline gelmesinde çok büyük emeği olan alperen ve gazi-dervişlerden olduğu bilinmektedir.

Türbesinin bakımını 55 yıldır üstlenen 78 yaşındaki Türbedar Hatice Nine, Sever Gazi’yi hem rüyasında hem de gerçekte gördüğünü söylemektedir. Hatice Nine, Server Gazi’yi iki vagon trenle Kıbrıs Savaşı’na giderken gördüğünü ve kendisine “Hatice, ben hemen gelirim kızım, buraları iyi bak!” dediğini söylemektedir. Hatice Nine ertesi günü akşama doğru türbeyi aydınlatan gaz lambasını yakmak üzere türbeye gittiğinde, duvarda asılı duran Server Gazi’nin sancağının yerinde olmadığına fark etmiştir. Onuncu günü gaz lambasını yakmak üzere tekrar türbeye gittiğinde, sancağın eski yerinde asılı olduğunu görmüştür. O akşam yanında götürdüğü akrabalarından bir kadınla birlikte sancağın üzerinde bir leke olduğunu görünce Hatice Nine, “Herhalde çamur bulaşmış, sancağı yıpratmadan çamuru üzerinden ufalayarak temizleyelim” diyerek sancağı dokunduğunda, eline kan bulaştığını görmüşlerdir. Bu olayı gözleri yaşararak anlatan Hatice Nine’ye göre Server Gazi ve askerleri Kıbrıs Savaşı’na katılmak için bu sancakla birlikte Kıbrıs’a gittiklerine inanmaktadır.

Ve yine Türbedar Hatice Nine şu olayı anlatmıştır: Şırnak’ta askerlik yapmış olan bir genç kasabaya gelmiş, Hatice Nine’yi bulmuş. Başından geçen bir olayı ve buraya nasıl geldiğini şöyle anlatmıştır: Şırnak’ta teröristlerle yoğun çatışmalar yaşandığı sırada nöbet tutan Ispartalı gence, nöbet sırasında uyuklayınca birisi dokunmuş ve uyandırmıştır. Bu olay aynı nöbet sırasında üç kere tekrarlanmıştır. Genç, sonuncu uyuklamasında bir rüya görmüş ve rüyasında bir kişi “Ben Server Gazi’yim. Denizli’nin Yeşilköy Beldesi’nde oturuyorum. Orada Hatice diye birisi var. Onu bul. O seni bana getirecektir. Benim ziyaretime gel!” demiştir. Asker, teskeresini aldıktan sonra Denizli’ye gelmiş. Hatice Nine’yi bulmuş ve başından geçenleri anlatmıştır.

Halk arasında anlatılan bir başka menkıbe de şöyledir: Bugünkü türbeyi yaptıran Denizli Valisi, İzmir’e tayin olmuştur ve İzmir Valisi olmuştur. İzmir’de kalbinden rahatsızlanıp hastaneye yatmıştır. Geceleyin Server Gazi, eşkire ona görünmüş ve göğsünü üç kere sıvazlayarak, “ Senin önemli bir şeyin yoktur oğlum, bir şeyin kalmadı. Sabahleyin kalkarsın ve gidersin!” demiştir. Sabahleyin vali, doktorlar tarafından tekrar muayeneden geçirilmiş ve hiçbir rahatsızlığının kalmadığı anlaşılmıştır. Valinin arkadaşları Hatice Nine’yi aramış, bu olayı anlatmış ve valinin selamını söylemişlerdir.

Server Gazi Türbesi'nde iki sanduka bulunmaktadır. 110 x 350 santimetre ölçülerinde, büyük olan Server Gazi’nin sandukasıdır. Küçük olan da türbedarın genç oğlunun sandukasıdır. Rivayete göre; hem kendi bağ ve bahçe işleri ile geçimini sağlayan hem de türbedarlık yapan ailenin genç oğlu, sabah namazını kıldıktan sonra türbenin içerisinde, Server Gazi’nin ruhuna hediye etmek için birkaç cüz Kur’an okumuş. Genç oğlan Kur’an okumayı bitirdikten sonra Server Gazi, kabrinden ayağa kalkmış ve delikanlıya hitaben “Bugün öğle namazından sonra benim yanıma geleceksin, senin yerin benim yanımdadır” demiş ve tekrar kabrine geri dönmüş. Oğlan, başından geçeni babasına anlatmış ama babası olayı bir anlam verememiş. Delikanlı, öğle namazına müteakip vefat etmiş. Baba, oğlanın sabah anlattıklarını hatırlayınca, Server Gazi’nin vasiyet şeklindeki kerametinin yerine getirilmesi gerektiğini idrak etmiş ve oğlunu büyük alperenin yanına defnetmişler.

 NİYAZİ BABA TÜRBESİ, BURDUR-YEŞİLOVA,

NİYAZLAR KÖYÜ

Günümüzde Niyazi Baba Türbesi, Burdur ili, Yeşilova ilçesi, Niyazlar köyünde bulunmaktadır. Niyazi Baba hakkında halk hafızasında yaşayan menkıbelerden başka henüz kaynaklara yansımış bir bilgi yoktur. Aşağıda kayıtlara geçirilen menkıbe ve rivayetlerden anlaşıldığına göre Niyazi Baba, Tavas ve Acıpayam Bölgesi’nin Türkleşmesi sırasında savaşlara katılmış bir gazi-derviş olmalıdır. Çünkü halk hafızasındaki bütün anlatımlar, onun savaşçı biri olduğu varsayımı üzerine söylenmiş rivayetlerdir.

Niyazlar köyü, Denizli-Acıpayam’a ait bir köy iken, 1936 yılında Yeşilova nahiyesi ilçe olup Burdur vilayetine bağlanınca, Eşeler Dağı’nın doğu istikametinde kalan Niyazlar köyü, Burdurun bir ilçesi haline getirilen Yeşilova’ya bağlanmış ve Denizli sınırlarından çıkarılmıştır. Günümüzde Burdur vilayeti, Yeşilova ilçesine bağlı olan Niyazlar köyü bir Babagan Bektâşî köyüdür. Ancak sosyal ve inançsal olarak Denizli ile bağları devam ettirilmektedir.

Tavas, Acıpayam ve Yeşilova bölgelerinde anlatılan rivayetlere göre Niyazi Baba’nın yaklaşık olarak 500 yıl kadar önce Horasan Bölgesi’nden gelmiş olan bir asker veya komutan olduğu söylenmektedir. Bir savaştan dönerken bir ağacın altında dinlenmiş ama yolculuğu devam ederken hırkasını ağacın gölgesinde unutmuş. Bundan dolayı bu köyün adı Tavas ilçesi “Hırka Köyü” olarak kalmış. Yolunu devam etmiş yine dinlendiği bir yerde teberini unutmuş, bu köyü de "Teber Köyü” adı verilmiştir.

Yine sıcak bir yaz günü öğle vakti, yolunu devam ederken Tavas-Solmaz köyünde, bir pınarın yanından geçerken, su dolduran taze bir geline rastlamış. Taze gelin, “Baba, yorulmuşsun, gel dinlen ve sana bir tas su vereyim.” demiş ve bir tas su doldurmuş. Pınarın başında bulunan çam dalından kopardığı çam yaprağını ve yaprağı kopardığı dalda biriken bir damlacık öz suyu da su tasının içerisine koyup Niyazi Baba’ya vermiş. Niyazi Baba da suyu çam yaprağını yutmamak için ağır ağır içmiş. Suyu içtikten sonra gelin kıza, “suyun içerisine neden çam yaprağı attığını sormuş. Gelin kız da: “Baba, bu sıcak havada yoldan geliyorsun, terlemişsin. Eğer suya çam yaprağı atmasaydım, bir yudumda içecek ve pınarın soğuk suyu size dokunacaktı. Hâlbuki çam yaprağını yutmamak için ağır ağır içtin ve su sana dokunmadı. Çamın öz suyunu da suya karıştırdım ki, size lezzet versin diye.” demiş. Bu inceliği gören Niyazi Baba, “Güzelleriniz solmasın, çamlarınız da kurumasın!” şeklinde dua etmiş. İşte o zamandan beri o köyün adı Tavas “Solmaz Köyü” olmuş ve hikmet-i Hüdâ bu köyün kadınları yetmiş yaşına girse bile güzel ve genç kalırlarmış. Çamları da kesilse bile yeniden filiz çıkarır ve asla kurumazmış. Acıpayam-Sırçalı köyü yakınlarında yapılan bir savaşta, düşman askerleri tarafından başı kesilmiş. Kellesini koltuğuna alan Niyazi Baba, Böğrüdelik adındaki yere kadar gelmiş. Orada bir kayaya asası ile üç defa vurarak, “Yâ mübârek su, çık yeryüzüne!” diye seslenmiş. Kaya üç yerden yarılarak gürül gürül su akmaya başlamış. Bu su Böğrüdelik adlı yerde hala akmaktaymış. Niyazi Baba, oradan da şimdiki Niyazlar köyünün üst tarafındaki çamlığa gelmiş, pınarın yanında kuzu yemiş. Bu sebeple de bu yere Kuzupınarı adı ile anılmaya başlamış. Niyazi Baba bir müddet bu çamlıkta kalmış. Oradan da Niyazlar köyünün alt tarafındaki Çilehane’ye gelip yatmış. Orada kaç yıl yattığı belli değildir. Bir müddet sonra oradan da kalkarak şimdiki türbenin olduğu yere gelmiş ve artık burada devamlı kalmış.

Niyazi Baba Türbe’sinde herhangi bir kitabe olmadığı için türbenin ne zaman ve kim tarafından yapıldığı belli değildir. Niyazi Baba’nın ne zaman şehit olduğu konusunda da kaynaklara yansıyan bir bilgi yoktur. Tarihte Niyazlar köyünde bir Bektâşî Tekkesi olduğu da bilinmektedir. Niyazi Baba’nın Bektâşî dervişi olduğu sanılmaktadır.

 ŞEYH KEMAL TÜRBESİ,

KARACASU İLÇESİ, ATAKÖY MAHALLESİ, AYDIN

Halk arasında Âşıklar Dedesi olarak da bilinen Şeyh Kemal Türbesi, Aydın vilayeti, Karacasu ilçesi Ataköy mahallesinde, Karacasu’ya 15 kilometre, Denizli-Babadağ’a 13 kilometre kadar uzaklıkta Baba Dağ’ın batı istikametinde, Baba Dağ eteklerindedir. Şeyh Kemal Türbesi’nin Denizli-Babadağ ve Sarayköy’e olan bu yakınlıktan dolayı, tarihte Denizli-Babadağ ve Sarayköy ilçelerinde yaşayan Tahtacı Türkmenlerinin önemli ziyaret yerlerinden birisi olmuştur.

Zira Denizli-Sarayköy ilçesi Tekke köyünde bulunan Sultan Sarı Baba Türbesi, Denizli-Sarayköy ilçesi Tırkaz köyünde bulunan Çiçek Baba Türbesi; Denizli-Babadağ ilçesi Demirli köyünde bulunan Değnekli Baba Türbesi ve Aydın-Karacasu ilçesi, Ata köyünde bulunan Şeyh Kemal Türbesi’nin oluşturduğu bu türbeler, Denizli-Aydın “eren yolu” güzergâhını oluşturmaktadır. Bu güzergâhta türbeleri olan bu gazi-dervişlerin Denizli-Sarayköy ve Aydın-Karacasu bölgesinin fethi sırasında bu yol vasıtası ile haberleştikleri ve birbirlerine yardımcı oldukları düşünülmektedir.

Şeyh Kemal’in yukarıda isimlerini saydığımız diğer erenler gibi 1300’lü yıllarda yaşadığı, Karacasu Bölgesi’nin fethi sırasında savaşlara katıldığı, savaştan sonra da tıpkı Denizli-Baklan ilçesinde türbesi olan Hüsameddin Dede gibi dağ başında, 300 dönüm kadar bir arazi üzerinde, kardeşi ile birlikte bir tekke kurduğu, bu tekkede Denizli-Babadağ Bölgesi’nden Aydın-Karacasu Bölgesi’ne gelip giden yolculara yemek ve yatacak yer verdiği, onların ihtiyaçlarını karşıladığı ve ömrünü gaza mefkuresine adamış olan gazi-dervişlerden olduğu anlaşılmaktadır.

Şeyh Kemal’in kardeşi ile birlikle kurmuş olduğu tekkeye ölümünden sonra oğulları Ali ve Hüseyin’in idare ettiği, 1528 tarihli Osmanlı nüfus sayımı sırasında da Bayramlu ile Resul adındaki torunlarının tekkenin başında oldukları kayıtlara geçirilmiştir. Bu sırada da Tekkede 14 erkek nüfus yaşadığı da kayıtlarda görünmektedir.

Ziyaretimiz sırasında aldığımız bilgilere göre Aydın vilayeti Karacasu, Bozdoğan, Burhaniye; Denizli vilayeti Babadağ ve Sarayköy gibi yakın bölgelerden yoğun ziyaretçi geldiği, özellikle Tahtacı Türkmenlerinden gelenlerin çok olduğu söylenmektedir. Türbe etrafında adak kurbanı kesim ve yemek pişirme yerleri bulunmaktadır. Türbenin hemen yanındaki çeşmenin şifalı olduğuna inanılmaktadır. Bizim ziyaretimiz sırasında bile otomobillerle gelmiş olan ziyaretçilerin damacanalara su doldurdukları görülmektedir.

HASİP BABA DERGÂHI ... İSKEÇE

İskeçe’nin doğusundaki aşağı mahallelede Christou Kopsida 34’te bugün küçük bir kısmı kalmış bir Bektaşi tekkesi var. Cadde ile sokağın köşesindeki kuçkuç tekkesi de denilen Hasip Baba tekkesi beyaz badanalı, kiremitli, orta büyüklükte kagir bir yapı. Önünde de dört mezar olan avlusu var. Belli ki büyük bir kısmı yola ve çevresindeki evlere gitmiş.

Tekke meşhur 1826 Vakâ-ı Hayriye’den sonra tahrip edilir ve boşaltılır. Bu baskı uzun sürmez ve yirmi yıl içinde baskı gevşer, bir müddet sonra da Bektaşiler üzerindeki takibat kalkınca tekke yeniden faal olur. O dönemlerde postta Kesriyeli Hafız Kemalî Baba oturmaktadır. Hafız Baba’nın vefatının ardından yerine Limnili İbrahim Baba nasbedilir. İbrahim Baba dergahın halini görünce üzülür ve İstanbul’dan, Mehmet Ali Hilmi Dedebaba’dan yardım ister. Mehmet Ali Hilmi Dedebaba bu iş için o zamanlar 86 yaşında olan Sütlüce Caferâbad dergâhı postnişini Hacı Hasib Baba’yı görevlendirir ve gönderirken de tamirat için bir tarih düşürür. Bu dörtlük kitabe olarak hâlen dergahın girişinde kapının üstünde asılır. Bir kısı boyanmış kitabe şöyle:

Edip bezl-i himem Hacı Hasîb Baba kerem mu’tâd

Mücedded eyledi bu İskeçe dergâhını bünyâd

Hem İbrâhim Baba’dır tâ bu rutbeye bâis âbâd

Binüçyüzde çerâğın avn-ı Hak’la itdiler îkâd (1303/1885)

Mücerred olan Hasip Baba burayı sevmiş veya görevlendirilmiş olacak ki tadilattan sonra geri dönmez, burada kalır ve dört yıl sonra da Hakk’a yürür ve tekkenin haziresine sırlanır. Mehmet Ali Hilmi Dedebaba vefatına bir tarih düşürür ve türbede sandukanın arkasındaki duvara asılır:

Hâcı Hasîb Baba kim bu dergâh-ı irşâdda

Mürşid-i âgâh idi sebeb-i sülûka âşinâ

Pîr-i erkân-ı tarîk-i nâzenînden yâd tutup

Hâcı Bektâş Velî’yi eylemişti pîşvâ

Lücce-i tevhîde gark olmuşdu zikr-i Hak ile

Eylemezdi sohbet-i efsâne-yi çün u çerâ

Vâkıât-ı Kerbelâ’yı yâd edip leyl ü nehâr

Âh-ı mâtemle hemîşe eyler idi hû-yı hâ

Himmet-i pîr ile sa’y etdi muvaffak oldu hem

Yaptı bir dergâh olup ihyâ cây-ı dil-güşâ

Âlem-i ukbâya seyyâh oldu seyrân itmeye

Şâfii mahşerde olsun hamse-i âl-i abâ

Cevher-i hüzn ile Hilmî söyledim târihini

Ravza-ı cennet ola yâ Rab Hasîb Baba’ya câ (1304/1886-7)

Mehmet Ali Hilmi Dedebaba’nın hem gönderirken hem de vefatından sonra tarih düşürmesi Hacı Hasip Baba’yı çok sevdiğini ve tuttuğunu gösteriyor. Hacı Hasip Baba’nın İskeçe’de bulunması ilk değil. İstinsah ettiği Cavidannâme’nin Türkçe tercümesinde 1857’de İskeçe’de olduğu kayıtlı. Güvenmesinin yanı sıra oraları biliyor olmasının gönderilmesinde payı olsa gerek. İbrahim Baba ise 1922’de vefat edene kadar tekkede hizmetine devam eder. İbrahim Baba’nın ardından Tekirdağlı Mustafa Mahfi Baba nasbedilir. Ancak 1924’te Yunan Hükümeti tarafından Türkiye’ye gönderilir.

Kaynaklarda Hasip Baba’nın tekkenin bahçesine sırlandığı yazılı. Oysa bugün sandukası kapalı alanda. Demek ki başlangıçta oralar da bahçe idi, babanın ardından türbeye çevrildi. Tekke’nin meydanı ve diğer binaları da hep yıkılmış oluyor bu durumda.

Tekkede büyüyen Emine Hanım’ın Abdürrahim Dede’ye anlattıklarına göre bir zamanlar tekkenin güllerle ve ağaçlarla dolu fıskıyeli bir bahçesi varmış. O güzel bahçeden eser yok şimdi. Bugün haziresinde sadece dört mezar kalmış. Dört mezardan yoldan taraftan üçüncüsü bir şeyh efendiye ait. Hem diğerlerinden yüksekte olmasından hem de başındaki 12 terkli Hüseyni tâcından anlarsınız hemen. Taşların üçünde teslim taşı motifi olmasından baba olduklarını anlıyoruz. Diğer iki taş dört terkli Ethemi veya Haydâri tâc. Demek ki onlar mürşit postuna oturmamış dervişler. Bir dönem mücerred babalar on iki terkli tac takarken evliler dört terkli takarlarmış. Hasip Baba’nın mücerret olduğu kayıtlı kaynaklarda. Diğerlerini bilmiyoruz maalesef ama tâclara bakarak evli oldukları düşünülebilir. Tüm taşlar beyaza boyandığı için ve yazı olan kısımlar da aşındığı için iyice kaybolmuş. Duvar tarafındaki taş üzerinde Bektaşi olduğuna dair bir işaret yok, canlardan veya muhibbandan birine ait olmalı.

Dursun Gümüşoğlu’nun çektiği fotoğraflardan gördüklerime göre tekkenin içinde sandukadan başka kubbe şeklindeki tavanından sarkan bir avize, köşesinde üst tarafına Yâ Allah, Ya Muhammed, yâ Ali ve Ya Hüseyn kazılı tahta bir minber (taht-ı Muhammedî), ve giriş kapısının karşısındaki duvarda asılı nefir, mütteka ve üç paslı teber varmış. Taht-ı Muhammed Bektaşilikte meydanın tam karşısında, ortada duran üç basamaklı ahşaptan yapılan bir kürsü.

Bundan kırk-elli sene öncenin çocukları bu tekkenin yanından geçer bildikleri duaları okur, sanki türbeden yatan eren kalkıp dileklerini yerine getirecekmiş ümidiyle bir miktar bekler, sonra üstbaşlarından kopardıkları veya söktükleri ipi pencereye bağlar giderlermiş. Büyükler de dilekleri olduğunda türbeyi ziyaret eder, dilekler tutar, mumlar yakarlarmış. Maalesef bugün o canlılığını kaybetmiş, insanlar da unutmuşlar yavaş yavaş.

"İSMAİL GÜLEÇ BEY'İN YAZISIDIR"

 SERVER GAZİ SULTAN, MERKEZEFENDİ İLÇESİ, SERVERGAZİ MAHALLESİ

Server Gazi Türbesi, Merkezefendi ilçesi, Servergazi mahallesindedir. Hakkında ulusal kaynaklara yansımış bir bilgi yoktur. Ancak yerel kaynaklarda anlatılan kısıtlı rivayetlere göre 12. yüzyılın sonu 13. yüzyılın başlarında yaşadığı ifade edilmektedir. Selçuklu Sultanı Gıyasettin Keyhüsrev tarafından Denizli havalisinin 4. fethi sonrasında Mehmet Gazi ile birlikte Server Gazi de ayrı ayrı tümen komutanı olarak görevlendirilmiştir. Bu iki komutan emirlerindeki birer tümenle, o zamanki adıyla Laodikya üzerine sevk edilmiştir. Bizans kuvvetleriyle önce Honaz (Colossea) civarında, şimdiki Honaz harabelerinin yakınında çarpışmıştır. İlk çarpışmada galip gelmişlerdir. Geriye çekilen Bizans Ordusu’nu izlemişler ve şimdiki Denizli’nin Deretekke (Sarayköy Caddesi) semtindeki geniş alanda yeniden harbe tutuşmuşlardır. O sırada Mehmet Gazi şehit olmuş, askerleri Server Gazi’nin emrine geçmiştir. İki ateş arasında kalan Bizans Ordusu yenilip yok edilmiştir. Server Gazi, sağ kalan bir düşman askerinin attığı okla 1210 yılında şehit düştüğü rivayet edilmektedir. Server Gazi, vasiyeti gereği şehit olmadan önce görüp çok beğendiği şimdiki türbesinin bulunduğu yere defnedilmiştir.

Selçuklu tümen komutanı olan Server Gazi, Denizli ve çevresinin Türk yurdu haline gelmesinde çok büyük emeği olan alperen ve gazi-dervişlerden olduğu bilinmektedir.

Türbesinin bakımını 55 yıldır üstlenen 78 yaşındaki Türbedar Hatice Nine, Sever Gazi’yi hem rüyasında hem de gerçekte gördüğünü söylemektedir. Hatice Nine, Server Gazi’yi iki vagon trenle Kıbrıs Savaşı’na giderken gördüğünü ve kendisine “Hatice, ben hemen gelirim kızım, buraları iyi bak!” dediğini söylemektedir. Hatice Nine ertesi günü akşama doğru türbeyi aydınlatan gaz lambasını yakmak üzere türbeye gittiğinde, duvarda asılı duran Server Gazi’nin sancağının yerinde olmadığına fark etmiştir. Onuncu günü gaz lambasını yakmak üzere tekrar türbeye gittiğinde, sancağın eski yerinde asılı olduğunu görmüştür. O akşam yanında götürdüğü akrabalarından bir kadınla birlikte sancağın üzerinde bir leke olduğunu görünce Hatice Nine, “Herhalde çamur bulaşmış, sancağı yıpratmadan çamuru üzerinden ufalayarak temizleyelim” diyerek sancağı dokunduğunda, eline kan bulaştığını görmüşlerdir. Bu olayı gözleri yaşararak anlatan Hatice Nine’ye göre Server Gazi ve askerleri Kıbrıs Savaşı’na katılmak için bu sancakla birlikte Kıbrıs’a gittiklerine inanmaktadır.

Ve yine Türbedar Hatice Nine şu olayı anlatmıştır: Şırnak’ta askerlik yapmış olan bir genç kasabaya gelmiş, Hatice Nine’yi bulmuş. Başından geçen bir olayı ve buraya nasıl geldiğini şöyle anlatmıştır: Şırnak’ta teröristlerle yoğun çatışmalar yaşandığı sırada nöbet tutan Ispartalı gence, nöbet sırasında uyuklayınca birisi dokunmuş ve uyandırmıştır. Bu olay aynı nöbet sırasında üç kere tekrarlanmıştır. Genç, sonuncu uyuklamasında bir rüya görmüş ve rüyasında bir kişi “Ben Server Gazi’yim. Denizli’nin Yeşilköy Beldesi’nde oturuyorum. Orada Hatice diye birisi var. Onu bul. O seni bana getirecektir. Benim ziyaretime gel!” demiştir. Asker, teskeresini aldıktan sonra Denizli’ye gelmiş. Hatice Nine’yi bulmuş ve başından geçenleri anlatmıştır.

Halk arasında anlatılan bir başka menkıbe de şöyledir: Bugünkü türbeyi yaptıran Denizli Valisi, İzmir’e tayin olmuştur ve İzmir Valisi olmuştur. İzmir’de kalbinden rahatsızlanıp hastaneye yatmıştır. Geceleyin Server Gazi, eşkire ona görünmüş ve göğsünü üç kere sıvazlayarak, “ Senin önemli bir şeyin yoktur oğlum, bir şeyin kalmadı. Sabahleyin kalkarsın ve gidersin!” demiştir. Sabahleyin vali, doktorlar tarafından tekrar muayeneden geçirilmiş ve hiçbir rahatsızlığının kalmadığı anlaşılmıştır. Valinin arkadaşları Hatice Nine’yi aramış, bu olayı anlatmış ve valinin selamını söylemişlerdir.

Server Gazi Türbesi'nde iki sanduka bulunmaktadır. 110 x 350 santimetre ölçülerinde, büyük olan Server Gazi’nin sandukasıdır. Küçük olan da türbedarın genç oğlunun sandukasıdır. Rivayete göre; hem kendi bağ ve bahçe işleri ile geçimini sağlayan hem de türbedarlık yapan ailenin genç oğlu, sabah namazını kıldıktan sonra türbenin içerisinde, Server Gazi’nin ruhuna hediye etmek için birkaç cüz Kur’an okumuş. Genç oğlan Kur’an okumayı bitirdikten sonra Server Gazi, kabrinden ayağa kalkmış ve delikanlıya hitaben “Bugün öğle namazından sonra benim yanıma geleceksin, senin yerin benim yanımdadır” demiş ve tekrar kabrine geri dönmüş. Oğlan, başından geçeni babasına anlatmış ama babası olayı bir anlam verememiş. Delikanlı, öğle namazına müteakip vefat etmiş. Baba, oğlanın sabah anlattıklarını hatırlayınca, Server Gazi’nin vasiyet şeklindeki kerametinin yerine getirilmesi gerektiğini idrak etmiş ve oğlunu büyük alperenin yanına defnetmişler.

alıntı.

Ibrahim Afatoğlu

 KAMİL DEDE TÜRBESİ, ACIPAYAM İLÇESİ, SIRÇALI KÖYÜ

Kamil Dede Türbesi, Acıpayam ilçesi, Sırçalı köyü mezarlığındadır. Kamil Dede hakkında yazılı kaynaklara yansımış bir bilgi yoktur. Köy halkı tarafından Oğuz Türkmen Yörüklerden olduğu, Yörük obasının şimdiki yerine yerleşmesinden sonra, oba sancağını köyün halen bulunduğu yere diktiği, köyün kurucularından ve ermişlerinden olduğu rivayet edilmektedir.

Anlatılan bu rivayetlere göre Kamil Dede, Acıpayam Ovası’nın fethi sırasında emrindeki obası ile birlikte savaşlara katıldığı, savaş sonrasında kendisine ve mahiyetindeki obasına dirlik olarak verilen Sırçalı köyü arazisine yerleştiği ve burada bir köy meydana getirdiği, köyün kurulduğu yere oba sancağını dikmesinden, savaşçı bir alp-eren olduğu anlaşılmaktadır.

Kamil Dede Türbesi, 400 x 540 santimetre ölçülerinde, dikdörtgen planlı, tuğla yapılı, çelik çatılı, Marsilya kiremidi örtülü, tek gözlü, sergisiz bir yapı niteliğindedir. Eskiden iptidai bir yapı varken günümüz yapı teknikleri ve malzemeleri kullanılarak 2004 yılında, köylüler tarafından yapılan bir bina bulunmaktadır. Mimari ve teknik her hangi bir özelliği bulunmayan yapının içerisinde 160 x 240 santimetre ölçülerinde, Kamil Dede’ye ait olduğu söylenen bir kabir bulunmaktadır. Başucu ve ayakucu mezar taşlarının orijinal olduğu söylenmektedir. Tek gözlü türbe binasında kitabeye rastlanılmamıştır.

Anlatılanlara göre türbeye, daha çok çocuğu olmayanlar; hasta ve zayıf çocuğu olanlar; doğan çocukları yaşamayanlar; sara, sarılık, sıtma hastası olanlar; askere gidecek gençler; adak kurbanı kesmek; herhangi bir dilekte bulunmak; dua ve niyaz etmek; yağmur duası yapmak gibi amaçlarla ziyaret edilmektedir. Kamil Dede’ye bağlanıldığı takdirde dileklerinin gerçekleşeceğine inanılmaktadır. Buraya gelip çocukları olması veya yaşaması için bağlananların çocuklarına erkek olursa “Kamil”, kızı olursa da “Kamile” adını verdikleri söylenmektedir. Hayvanları için dilek tutanlar da, hayvanın kuyruğundan kıl keserek Kamil Dede’nin mezarına bıraktıkları söylenmektedir.

Genellikle dileklerinin kabulü için para atmak, taş koymak, elbise asmak, bez bağlamak, hayvan kılı veya tüyü asmak ve Kamil Dede’ye bağlanmak şeklinde olduğu söylenmektedir. Önceki yıllarda köy halkı tarafından, ilkbahar ve sonbahar olmak üzere yılda iki defa Kamil Dede Türbesi etrafında “mahya törenleri” yapılırmış. (Mahya: ihyâ” etmekten, “mahya”: Kutlu gece ve günlerde hazırlanan yemekler, tatlılar, şerbetler yenilip içildikten sonra, o geceyi veya gündüzü toplu halde ibadetle geçirmek.)

İBRAHİM AFATOĞLU..ALINTIDIR.TEŞEKKÜRLER

 Şeyh Şami Türbesi..kırıkkale

Evliya Çelebi, ünlü seyahatnamesinde Şeyh Şami için şu bilgilere yer verir. 

“Asıl adı Hamza’dır. Hamzavi Tarikatı onda kalmıştır. Nice kerametleri görülmüştür” diyerek onu metheder. Evliya Çelebi, Şeyh Şami’nin asası ile yerden su çıkardığını da kerametleri arasında zikreder. 

“Orada ilerde Şeyh Şami köyüne geldik. Bu Çankırı toprağı Sivas Eyaleti arasında Keskin için; Kalecik Nahiyesinde 200 evli mamur ve güzel bir köydür. Ama yine evleri toprağın içindedir”. Şeyh Şami için yapılan cami ve türbeyi de methederek şu beyit’i söyler. 

“Hazreti Şeyh Şami’yi gelüp ziyaret eyledik

Çok şükür Hakka yine hüsn’i ibadet eyledik” 

Bütün bu bilgilerden Şeyh Şami lakabıyla tanınan büyük zatın, maiyeti ile birlikte gelip şu anki Sulakyurt ilçesinin bulunduğu yere gelip yerleşmiştir. Şeyh Şami’nin Türkistan’dan Semerkant taraflarından Anadolu’ya geldiğini anlıyoruz. 

Ellerinde Fatih Sultan Mehmet, Sultan Beyazit ve Yavuz Sultan Selim’den bulundukları yerleri tasarruf edeceklerine dair fermanlarının olduğuna dair kayıtlar mevcuttur. Bu kayıtlardan Şeyh Şami ve cemaatinin Fatih Sultan Mehmet zamanında bu bölgeye geldiklerini söyleyebiliriz. 

Bölgenin tarihine de kısaca değinelim. Sulakyurt’un da içinde bulunduğu bölge 1071’den sonra Türk toprağı olmuştur. Fetih’ten önce bir süre Karatekin Bey’in idaresinde kalan bölge daha sonra Danişment oğullarının kontrolüne girmiş ve daha sonrada tamamen Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlanmıştır. 1308’de Selçuklu Devleti çökünce bir süre İlhanlıların kontrolüne girmiştir. İlhanlılardan sonra Eratnaoğulları ve Kadı Burhaneddin’in idaresinde kalan bölge Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. 

Tacü’t Tevarih isimli eserde Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemseddin’in halifelerinden olan Şeyh Hamza Şami’nin Sivas Beylerbeyliği’ne bağlı Keskin’de XV. yüzyılın ikinci yarısında toprağa verildiği yazılıdır. Şu andaki Yeşilyazı köyünde bulunan Türbe, cami yazıtına göre Şeyh Şami tarafından 1531 yılında yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Türbede dört sanduka mevcut olup eşi ve çocuklarının defnedildikleri sanılmaktadır. 

Şeyh Şami’nin Şeyh Bedreddin’in oğlu olduğu ve Nakşibendî-Bayrami tarikatine mensup olduğu da bilinmektedir. Bayramilik, Ankara’da Hacı Bayrami Veli tarafından 14. yüzyılın sonlarında kurulmuş bir tarikattır. 

Sulakyurt ilçe merkezinde bulunan camii Şeyh Şami tarafından 15.yüzyılda yaptırılmıştır. Değişik zamanlarda tahribata maruz kalmış, yapılan onarımlar sonucu mimarı özelliklerini kısmen kaybetmiştir. İlçenin kurucusu olan Şeyh Şami'ye ait türbede bu camiinin yanında yüksekçe bir yerde bulunmaktadır. Türbe kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Bu türbe, yerli ve yabancı turistler tarafından sık sık ziyaret edilmektedir. Kozlu veya Kozdere adıyla anılan mezra ile Eşme mezrası (bugünkü Yeşilyazı köyü) arasına zaviyesini kurmuş ve epeyce kalabalık bir cemaate sahip olduğundan burada birde Cuma Mescidi inşa etmiştir. 

Sulakyurt’ta ayrıca Küçükşami Cami Şeyh Türbesinden başka Sarıkız Türbesi, Tokuş Sultan Türbesi mevcuttur. Kale kışla Kalesi, Kale kışla Mağarası, Seydin Tepesi ile Gül tepe höyüğü belli başlı kültür değerleridir. 

Şeyh Şami ismi kuruluşundan 1940 yılına kadar sürmüş olup, 1940 yılında Konur adını alarak Bucak merkezi haline gelmiştir. 1956 yılında belediye kurulan ve 1960 yılında Sulakyurt adıyla Ankara iline bağlı bir ilçe merkezi olmuştur. 3578 sayılı yasa ve 1989 yılından itibaren Ankara ilinden ayrılarak Kırıkkale iline bağlı bir ilçe olmuştur. 

 http://www.sulakyurt.gov.tr/alıntıdır..

 BEDİR MUHTAR TÜRBESİ..AMASYA ..MERZİFON

 ŞEHİTLİK TÜRBESİ ..MUŞ VARTO..DAĞCILAR

Varto Caneseren (Dağcılar) köyünün yaylasında yer alan bir şehitliktir. Şehitlik etrafının büyük taşlarla çevrilerek koruma altına alınması ile oluşan ziyaret, yöre insanı tarafından “marew” denilmektedir (Asna, 2016: 320). Özellikle Varto Alevileri tarafından kutsal kabul edilmekte ve yaz aylarında kurbanlar kesilmektedir. Çocuğu olmayan kadınlar burayı ziyaret eder ayrıca her türlü hastalığa iyi geldiğine inanılan torağından az miktarda tadına bakılarak şifa umulur. Başta Alevi inancına mensup kişiler olmak üzere toplumun farklı kesimlerinden ziyaret edenler olmaktadır 

CAFER DEDE TÜRBESİ..AFYON BOLVADİN

Hacı Halife mahallesindeki Cafer Dede Türbesi, evlerin arasında kalmıştır. Ön kısmı ise bahçe duvarı ve kapı ile tamamlanmıştır. Hemen önünde sonradan yapılmış bir çeşme bulunmaktadır. Mevlevi olduğu rivayet edilen bu zatın türbe ziyaretine özellikle çocuğu olmayan kadınlar gelmektedir..

ŞERBETÇİ BABA TÜRBESİ.GELİBOLU.ÇANAKKALE

Kalender Baba, Kum baba gibi Gelibolu’nun fethine katılan dervişan gazilerindendir. Türbesi Yazıcızade camii bahçesinde bakımlı durumdadır. Doğum ve ölüm tarihleri bilnmemektedir. fetih sırasında askerle birlikte savaşan manevi gücünü arttıran gazi dervişanlardandır. İsminden de anlaşılacağı üzere askere ve çevresinde maddi ve manevi şerbet dğıtarak gönülleri nurlandırma işi ona verilmiştir.

Şerbetçi baba ; Günün birinde Bursa’ya gezmeye gitmek ister. Yola çıkmadan önce Yazıcızade kardeşlerin bursa’dan bir istekleri olup olmadığını sorar. Bir isteğimiz yoktur. sultana selamımızı söyleyesin derler. Şerbetçi baba bursa ya varır. sultan Murat’a uğrar ”gelibolu da ne var ne yok sualinden sonra yazıcızadelerin selamını da iletir.sende onlara selamımı söyle sonra şu iki tesbihi de al. Onlara hediyem olarak götür ”der.

Şerbetçi baba bir süre sonra gelibolu ya döner. Mehmet ve Ahmed i bican hzleri bursa da ne var ne yok diye sual ederler.Şerbetçi baba Sultan Murat ın selamını iletir. fakat tesbihlerdenbirini gizleyip diğerini mehmet Bican hzlerine verir.mehmet bican hz leri Sultan bizim iki kişi olduğumuzu bildiği halde niye bir tesbih yolladı ki dye sorar. Şerbetçi baba bilmem ki der.

Yazıcızade Mehmet efendi yantarafına dönerek sanki sultan Muratla konuşuyor gibi ; sultanım bir tesbih mi verdin yoksa 2 mi diye sorar. Sultan yanlarındaymış gibi gaipten bir ses gelir ve iki tesbih yollamıştım der.Şerbetçi Baba bu işe şaşırmaz çünkü onun ne denli büyük bir allah dostu olduğunu bilir. Bilir de O’nun manevi makamının bir defa daha ortaya çıkması için bu yola başvurmuştur. Hemen cebinden ikinci tesbihi çıkarıp takdim eder ve ellerine kapanarak o maneviyat sultanından feyiz almaya devam eder.

  MALKOÇ BABA TÜRBESİ...Bulgaristan 

Sevlievo bölgesi Burya köyü

Sevlievo Bölgesi Bourya köyünde bulunan Malkoç Baba Türbesi, yine Sevlievo bölgesinde Ryahovtsite köyü yakınındaki Gazi (Ali) Baba Türbesi, Pavel Bölgesi Skobelevo köyündeki Tahir Baba ve Ayvaz Baba türbesi ve son olarak da Arda Bölgesinde bulunan Mustafa Efendi Türbesi. Yazarın yorumlarının yanı sıra, bu dört türbe ve onların erenleri hakkındaki sunulan veriler aşağıda gösterilen temel sonuçları ortaya koymaktadır: Bunlardan birincisi, üzerinde çalışılan türbeler Bulgaristan’daki tasavvuf mimarisinin sonlarına ait olan kült binaların ağlarını genişletmektedirler, çünkü onlar 19. ve 20. yüzyılda inşa edilmişlerdir. O türbelerden ikisi, Malkoç ve Gazi Baba Türbesi yedi açılı modeli temsil etmektedir ve bu model Bulgaristan’daki tasavvuf mimarisinin tarihi gelişiminin devamlılığının bir örneğini temsil etmektedir. İkinci olarak, bu türbeler Bektaşi türbeleridir. Ayrıca Bektaşi kökenine ve Bektaşi geçmişine dayanır ki bu türbenin erenleri hakkındaki yazılı ve sözlü verilerin yanı sıra türbelerin mimarileriyle olan benzerliklerle kanıtlanmıştır. Bu özellik ayrıca Skobelevo köyündeki türbede de bulunmaktadır çünkü bu türbe Kızılbaşlarca (Bektaşi tarikatının iki kolundan birini temsil eden bir toplum) kurulmuştur. Bu nedenle, Kızılbaş toplumu büyük ölçüde bu ideolojiyi, felsefeyi ve dini pratikleri sürdürürler. Üçüncü olarak, türbedeki erenlerin doğaüstü yetenekleriyle alakalı efsaneler, inançlar ve fi kirler günümüze kadar Türk halk tasavvufu tarafından korunan Bulgaristan’daki Şii-Sufi geleneğinin mucizevi kayıtlarını zenginleştirmektedir

 NUH PEYGAMBERİN TÜRBESİ / NAHÇIVAN.AZERBAYCAN

Nuh Tufanı yolculuğu Nahçıvan’a yakın bölgelerde nihayetlenmiştir. Nahçıvan’daki coğrafik yer adlarının Nuh Peygamber tarafından konulduğu, Nahçıvan kelimesinin “Nuh çıhan” la alakalı olduğu, söylenmektedir. Rivayete göre “Nuh çıkan” Nahçıvan’ın en kadim adıdır.

Nahçıvan’da Nevruz sözünün Nuhruz varyantına da rastlanır. Eski yerli sakinler (yerli halk) Nuhruz Nuh Peygamberle onun rızkını verdiği yeni günle arasında bağlantı kurmuşlardır. Nuh’un, tufandan kurtulup karaya çıktığı ve yeni bir hayata kavuştuğu Yeni yıl günü, Nuh’la beraber olanların yeni günü denilmiştir. Nuh’un, Nahçıvan’la olan bağlantısını tasdik eden bazı gerçekler de vardır. İlk önce Nahçıvan sözünün manasına bakmak gerekir. Bu söz üç terkipten ibarettir: Nuh / çı / van. Sözün kökü olan Nah, Nax, Nuh-Peygamber adıdır. Çı, söz düzenleyici,şekillendiricidir. Nuhcu, Nuh taifesinden olan demektir. “van” ise yer, mekân bildiren şekillendiricidir. Nahçıvan ise tamamıyla Nuhçuların (Nuh’la beraber bulunanların) meskûn olduğu yerdir, Nuh’un, Nuhçuların vatanı demektir. Sonuçta Nuhçıvan sözü Nahçıvan şekline dönüşmüştür.

Nuh peygamberin türbesi Nahçivan’da bulunmaktadır. Türbe, şehrin en eski kalesi olan ve “Köhne kala” diye isimlendirilen yerdedir. Türbenin duvarlarında Nuh Tufanı hakkında Kuran’dan alıntılar ve Haça Dağı’nda bulunanların fotoğrafları sergileniyor. Türbe, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yüksek meclisinin başkanı Vasıf Talibov tarafından restore ettirilmiştir. Meşhur ressam Behruz Kenkerli Nuh’un, Nahçıvan’daki mezarının yağlı boya ile tablosunu yapmış ve şu anda bu tablo Nahçıvan Tarih Müzesi’nde bulunmaktadır.

1836 yılında Nahçıvan’a gelen bazı Rus âlimleri Nuh’un mezarının Nahçıvan’ın kuzey tarafında bulunduğunu yazmışlar. Nahçıvan’da yaşayan Azerbaycan Türkleri ve onların ecdatlarının ise beş bin yıldan fazla bir süredir bu coğrafyanın en kadim sahipleri olduğu anlaşılmaktadır.

 İDRİS BABA TÜRBESİ -MACARİSTAN

MACARİSTAN’IN PÉCS ŞEHRİNİN, RÓKUSDOMB TEPESİNDE.

İdris Baba Güney Macaristan’ın Sancak merkezi olan Pécs şehrinde XVI. Yüzyılda yaşamıştır. Macaristan’a ilk gelen yerleşimci kafilelerin arasında olduğu sanılmaktadır. Neyle ilgilendiği, mesleğinin ne olduğu konusunda rivayet muhteliftir. Bazı tarihçilere göre tabip, bazılarına göre ise müneccimdir. Ölümünün ardından şehir sakinleri onu bir evliya olarak görmüşlerdir. Zamanla onun anısına yapılan türbe de sürekli ziyaret edilen bir merkez haline gelmiştir.
Ünlü tarih yazarı Peçuylu İbrahim Efendi İdris Babayı “Peçuy’da büdeladan İdris Baba denen bir meczüb-ı ilahi vardı. O nice keramet ve velayeti zahir bir aziz idi. Şimdi mezarının üzerine yüksek bir kubbe yapılmış olan baba o vakitler yaşıyordu, kendisine rastladım” cümleleriyle tanıtmak­tadır. Peçuylu ;onunla 1000 (1591) yılında Bosna Beylerbeyi Hasan Paşa’nın yanına giderken karşılaştığına göre İdris Baba XVI. yüzyılın sonlarında veya XVII. yüzyılın ilk yıllarında ölmüş ve kabri üstüne kubbeli bir türbe yapılmıştır.
Gerçekten yaşadığı bu bilgiden öğreni­len İdris Baba’nın sonradan kemikleri de bulunmuştur. Evliya Çelebi 1073 yılı Zilkadesinde (Haziran 1663) Peçuy’a da uğramış ve şehirdeki cami, medrese, tekke ve hamam gibi vakıf eserlerden bahsederken İdris Baba’yı “1000 tarihinde hayatta olup nice kerametleri nakledilir” cümlesiyle anmıştır. Evliya Çelebi, Peçuy’daki yatır ziyaretgahları arasında Sigetvar Kapısı dı­şında güneye meyilli yolun sağ tarafında dağlık yerde bir alim hekimden de söz eder. Kabri üzerinde kubbe olmayan bu kişi burada yaşamış ve mezarı üstüne çeşitli dillerde yazılar bulunan bir mermer levha konulmuştur. Evliya Çelebi’nin tarif ettiği bu yer. İdris Baba Türbesi’nin olduğu araziye topografya bakımından uygun düşmekteyse de ikisinin ayrı anılma­sı bunların değişik kişiler olduğunu belli etmektedir. Evliya Çelebi’nin İdris Baba’ya dair daha geniş açıklama yapmaması şaşırtıcıdır. Fakat 1000 yılında henüz hayatta olduğunu bildirmesi Peçuylu İbra­him’in verdiği bilgiyle tam uyum sağlar. Bu hususta akla gelen başka bir nokta da . Evliya Çelebi’nin İdrisBaba Türbesi’ni ciddi olarak incelememesi ve onunla ilgili bilgiyi Peçuylu’nun tarihinden aktarmış olmasıdır. Aksi halde adını belirtmediği hekime o kadar yer ayınrken İdris Baba’nın tek satırla geçiştirilmesine bir anlam vermek mümkün değildir.
İdris Baba Türbesi, Macaristan’ın elden çıkmasının ardından 1693’ten sonra Cizvit tarikatı tarafından şapele dönüştürül­müş , pencerelerinden biri bozularak buraya yarım yuvarlak çıkıntı halinde bir ap-sis eklenmiştir. Ancak yapının hristiyan­ların ibadetine tahsisi fazla sürmemiş. Macar yazarlarının ifadesine göre XVIII. ve XIX. yüzyıllarda baruthane olarak kullanılmıştır. 1912-1913 yıllarında Istvan Möller tarafından bir dereceye kadar restore edilmiş bu sırada apsis de kaldırıl­mış, fakat tepesindeki haç bırakılmıştır. 1917’de Budapeşte Yüksek Mimarlık Okulu çalışmaları arasında bu ülkedeki Türk yapılarının rölövelerini çizdirerek bir albüm halinde yayım­ladığında İdris Baba Türbesi’nin de plan ve kesitleri çıkarılmıştır. Bu çizimlerin teknik bakımdan mükemmel olduğu söy- lenemezse de yine o yıllardaki durumu gösteren birer belge olarak değerlidir.
İd­ris Baba Türbesi 1961-1963’te tekrar restorasyon görmüş, bu sırada evvelce sandukanın bulunduğu yerde bir kazı yapıl­dığında İdris Baba’nın iskeletine oldukça tamam bir halde rastlanmıştır. 1980’li yıllarda görüldüğünde bu küçük yapı, o sırada bir hastahanenin hemen yanında ağaçlık bir arazi ortasında bakımlı olup içi bir türbe görünümünde düzenlenmişti.
Rumeli’de birçok benzeri gibi daha önce belki bir tekkenin yanında bulunan türbe bugün tek başınadır. Burada eskiden bir tekkenin varlığını gösteren bir iz yoktur. Türbenin etrafındaki arazinin Osmanlı döneminde oldukça yoğun müslüman yerleşmesine sahne olan Peç’in Türk mezarlığı olduğuna ihtimal verilebilir. Türbe sekizgen bir plana göre yapılmış ve inşasında kaba moloz taşlar kullanılmıştır. Pencerelerden biri burası şapel yapıl­dığında sivri gotik kemerli bir kapıya dönüştürülmüş, diğer Türk dönemi pencereleriyle kapısı örülmüş, bir pencerede yarılarak büyütülmüştü. Son onarımda bunlardan bazıları düzeltilmiş, üst dizide olan yuvarlak pencerelerden bozulan bir tanesi eski şekline getirilmiş, gotik biçimli sövelere sahip kapıya ise dokunulmamıştır. Taştan örülmüş kasnaksız kubbe de kiremitle örtülmüştür. Türbenin içiyle duvarlarında hiçbir süsleme veya yazı izi bulunamamıştır. Herhalde Peç’te Türk idaresi sona erinçeye kadar duvarların iç yüzleri süslemesiz değildi. Bugün İdris Baba’nın ağaç parmaklıkla ayrılmış kabri üstünde bir sanduka, bunun da başında bir Kadiri tacı vardır. Ayrıca şamdan, seccade gibi mefruşatı da mevcuttur.