MEHMET ZİYA BABA DİVANI

MEHMET ZİYA BABA 

kaddesellâhü sırrahu’l alî DÎVÂNI

MEHMET ZİYA BABA
kaddesellâhü sırrahu’l azîz
“Akıbet çekilir zuhûr-u cemâle perde
Bu hatt-ı hatıram kalsın bergüzâr sizde ”

hzl: Kemalettin DENİZ
Arş. Gör., G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi

Özet:

Bu yazıda M. Ziya Baba Karaşar İnanç Eğitim Hayır Vakfı tarafından yayımlanan M. Ziya Baba Dîvânı adlı kitap tanıtılmaktadır. M. Ziya Baba’nın şiirlerinin toplandığı bu eserde çoğunlukla nefes, az sayıda da kıt’a , müsvedde ve müfred tarih bulunmaktadır.

Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi kütüphanesine yeni katılan eserlerden bir tanesi M. Ziya Baba Dîvânı’ dır. Esere Hasan Baba (Efe) tarafından yazılan ön sözde Mehmet Ziya Baba’nın Horasan Erenlerinin kaynaklarından yeşerdiği; gönül erlerinden ve zamanın sahibi olanlardan birisi olarak insanlığı gerçek yola çağırdığı belirtilmektedir.

Mehmet Ziya Baba’nın hayatı ile ilgili kısa bir bölüm kitabın başında Hasan Baba (Efe) tarafından yazılmıştır. Burada belirtildiğine göre M. Ziya Baba (Şişman), 1894 yılında Üsküp’te doğmuştur. Evli ve yedi çocuğu vardır. 1932’ye kadar Üsküp’te yaşamıştır. Genç yaşlarından itibaren tarikatlara ilgi duymuş; Kadirî, Halvetî, Rufâî, Nakşibendî tarikatlarına girerek hizmetlerde bulunmuştur. 1932’de Türkiye’ye taşınarak İstanbul’a yerleşmiştir. Doğramacılık mesleğiyle geçimini sağlamıştır. Seyyid Hasan Basri Taptuk Baba Erenlerle tanışarak Bektaşîliğe intisab etmiş ve bu yolda hizmetlerde bulunmuştur,1967’de Hüseyin Hâki Baba’dan Halife Baba olmuştur. 08.01.1973 tarihinde İstanbul’da Hakk’a yürümüştür. Aziz naaşı İstanbul’da Kozlu  Kabristanından 2001 yılında Ankara, Sincan Kesiktaş’taki Taptuk Baba Türbesine nakledilmiştir.

M. Ziya Baba şiirlerinde Abdal Ziya mahlasını kullanmıştır. Ziya Babanın şiirlerinin özelliklerinden biri başlık bulunmamasıdır. Kitapta içindekiler bölümü oluşturulurken şiirlerin ilk mısralarından yararlanılmıştır. Eserde 214 nefes,ve az sayıda kıt’a, müseddes, ve müfred tarih bulunmaktadır.

Nefes, Bektaşi şairlerin yazdıkları tasavvufî şiirlere denir.(Dilçin, 1992: 346). Bu tür şiirlerde genellikle, Hz. Muhammed’e ve Hz. Ali’ye övgüler yer alır. Bunun yanında vahdet-i vücud kuramı ve Bektaşilik anlatılır. M. Ziya Baba Divanı’nda da bu temalara ağırlıklı olarak yer verildiği görülür:

Hz. Muhammed sallallâhü aleyhi ve sellem;

Hak Muhammed Mustafâ’sın

Pençe-i âl-i abâsın

Kavli muhtar Müctebâ’sın

İhsâna geldim yâ -Habîb (s. 204)

Hz. Ali kerremallâhü veche;

Derde düşmüş ehl-i derd derdine dermandır Ali

 Nâr-ı hicranda kalmış her cana canandır Ali (s. 55)

Hacı Bektaş Veli kaddesellâhü sırrahu’l azîz;

Nidem gayrı sevda Ali kuluyum

Hünkâr Hacı Bektâş Velî gülüyüm (s. 18)

Bektaşilik;

Bektaşi kesret içinde Hak’kı seçer

Ser koyup kesret âleminden geçer

Tevhîd’i mânâ kadehinden içer

Sermest olur da bulur dem-sâzını (s. 40)

Vahdet-i Vücud;

Hak’kın cemâli sende, kemâli de sendedir

Âşık-ı billâh olan aşkullâha bendedir (s. 143)

Ziya Baba şiirlerinde öğüt verici;

iradeni kullan dostun yolunda

Görürsün yârini sağ u solunda

Bu lezzet bulunmaz arı balında

İcâzet olmayınca varıp gitme (s. 91)

Kalenderane;

Abdal Ziya bu devrân gelip geçer

Her yaratık ecel şerbetin içer

 Birgün Melekül-mevt seni de seçer

Kendi noksânın gözet, elin görme (s. 121)

 bir üslûp kullanılmıştır.

Şiirlerde daha çok 8,11,14,ve 15’li hece vezni kullanılmıştır.

Kaynaklar:

DİLÇİN, Cem; Türk Şiir Bilgisi,
TDK Yay. Ankara: 1992.

M. ZİYA BABA DÎVÂNI,
Ziya Baba Karaşar İnanç Eğitim Hayır Vakfı,
Yayın No: 2, 2002.

NUTK-U ŞERİFLERİNDEN

Âşık-ı billâh gelen geçen devrândan usanmaz

Cânânına verdiği ahd ü peymândan usanmaz

Ettiği ahde sıdk u sadâkatle sâdık olur

Huzûr-i aşk ile gördüğü seyrândan usanmaz

Meydân görüp verdi ikrâr neş’e- yâb oldu

Sâdık Er meydânına koydu ser, o meydândan usanmaz

Sâdıkların sabrına mümkün mü hayran olmamak

Cân-ı cânâna verir çün terk-i candan usanmaz

Abdal Ziya bunca hâli ahvâli etti beyân

Hâk-i pâyine yüz sürdüğü sultândan usanmaz

**

Gerçeklerle gerçek olayım dersen

Kendi noksanın gözet elin görme

Kahr ile lûtfu bir edeyim dersen

Kendi noksanın gözet elin görme

 

Mürşit pendini nakşeyle özüne

Kulak verme gayrilerin sözüne

Yâr-u ağyâr bir görünsün gözüne

Kendi noksanın gözet elin görme

 

Erenler yolunu dâimâ izle

Riyâdan âri ol kalbin temizle

Gel sırrı fâş etme can içre gizle

Kendi noksanın gözet elin görme

 

Meydân-ı Erenlerde riyâ olmaz

Gördüklerin bir hayâl bâki kalmaz

Kimsenin ârı kimseden sorulmaz

Kendi noksanın gözet elin görme

 

Kâmil görür örter bilir söylemez

Bu mânâyı her bir âlim çözemez

Nefsini bilmeyen Rabb’in bilemez

Kendi noksanın gözet elin görme

 

ABDAL ZİYA bu devran gelir geçer

Her yaratık ecel şerbetin içer

Bir gün melek’ül mevt senide seçer

Kendi noksanın gözet elin görme

**

Gerçekler ululardan hayâ eder

Nasihâtlarını eylemez heder

Bilgi gurur inat değildir kader

Vallâhi billâhi görürsün keder

 

Ârif ol neylersin benliği kini

Gözetle özünü tanı kendini

Gel boş yere üzme karşındakini

Vallâhi billâhi görürsün keder

 

Şeriatta yoktur böyle bir esrar

Tarikatta bine hizmet bir ikrar

Uyup nefsine gel olma bî karar

Vallâhi billâhi görürsün keder

 

Ar edersen hakikata erersin

Erenler katında devran edersin

Âr etmez isen gümâna düşersin

Vallâhi billâhi görürsün keder

 

ABDAL ZİYA böyle görmüş hayatı

Âşıklarda burda bulmuş necatı

Sâkin ol gel olma demirden katı

Vallâhi billâhi görürsün keder

**

Sen cümlenin cânânısın

Dertlilerin dermânısın

Sultanların sultanısın

 

El medet medet’ül medet

Yâ gâni Allah’ım medet

 

Sensin yoklukta vârımız

Yok gayri bir melcâ’ımız

Destegir-ü penâhımız

 

Bu dünyaya kadem bastık

Şu fâniyi bâki sandık

Ki bahr-i isyâna daldık

 

Girye-yi dilzâr olalım

Rencide dil olmayalım

İsyân içre kalmayalım

 

Gönül mir’atı subnidir

ABDAL ZİYA Hak gânidir

Yalvar çün kerem kânidir

**

Varlıktan soyunup âbad olalım

Elimizden bu fırsat kaçar birgün

Hak’la kul arasına girmeyelim

Hak mağfiret kapısın açar birgün

 

Menkûş edip bu sözü tak gûş’una

Yum gözün karışma kemin işine

Yarın bilmezsin ne gelir başına

İsyanla kuş kafesten uçar birgün

 

Gördüğü ayıpları örten adem

Fâzilet sahibidir ol demâdem

Ekilen ekine benzer bu âlem

Kendi ekdiğin kendi biçer birgün

 

Vakti eyyam gelir dökülür yaprak

İyiyi kötüyü yer kara toprak

Bizlere meçhuldur Hak ile nâhak

Biri nur biri de nar saçar birgün

 

ABDAL ZİYA son durak karşımızda

Yazı yazarlar mezar taşımızda

Selvi dikilir yanı başımızda

Baykuşlar hazin hazin öter birgün

**

Yâ Rab tard et cennetinden

Dûr eyleme izzetinden

Sorulmaz hiç hikmetinden

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

Nuh misâl tufan göreyim

Nemrut nârına gireyim

Kurban olduğum bileyim

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

Yakup gibi hem ağlayam

Yusuf gibi bel bağlayam

Sular gibi hep çağlayam

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

Ver bana Eyüp sabrını

Musallat et Firavun’u

Çekeyim cümle kahrını

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

Şecer içre biçtir beni

Çarmıha çaktır bu teni

Dilimden ayırmam seni

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

Kul kurbanım Muhammed’e

Feda canım Ehl-i Beyt’e

Katlanırım her mihmete

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

 

ABDAL ZİYA zevkle doldu

Kendini kendine sordu

Cehenneme razı oldu

 

Bu aciz gedâ kulundan

Tek bir gönül incinmesin

Untitled Document

***

Firakınla beni cânân perişan kılacaksın 

Kereminle meclûbunu şaduman kılacaksın

Göster cemâlini inletme ağlatma bîçâreni

Encamı hoştur derdime sen derman kılacaksın

Sahib-i basirettir cevr ü cefaya katlanan

Encamı hoştur derdime sen derman kılacaksın

Şüphe yok lâl-i lebinden dökülen aşk-ı hayat

Rû-be-rû gelip o demde sen devran kılacaksın

Hasretin yetti canıma can da sen cânân da sen

ABDAL ZİYA’yı akıbet şen ü şadan kılacaksın

***

Senin aşkından bu sevdaya daldım

Hünkâr Hacı Bektaş er Ali’sin sen

Günahkâr kulum himmetine kaldım

Kerem eyle şahım er Velîsin sen

Sensin ol nokta-yı bâ-ı bismillâh

Esrâr-ı ilm-i ledünsün eyvallah

İmanım kavidir sensin sırrullah

Bu aciz naçizin er dilisin sen

Aşkınla birçok ere ettim hizmet

Gösterme bu gedâna bir musibet

Mürüvvet et kurtar sende kerem et

On iki imamın ergülüsün sen

Aliyy’el Mürteza dedendir senin

Yeşil hâtem olan elindir senin 

ABDAL ZİYA kemter kulundur senin

Şefâatın diler er ulusun sen

***

Vahdetten ayrılmayalım kardaşlar

Erenler bezminde cevlân edelim

Yolumuzdan şaşmayalım sırdaşlar

Hakikat sırrını pinhan edelim

Ehl-i beyt yoluna olalım berdâr

Kâvl-ı sadık hiç arar mı gayrı yâr

Muhammet Ali gibi şahımız var

Gönül âleminde seyran edelim

Evvel-i âlem Resûl-i Ekrem’dir

Anın çün gönül Beytü’l mükerremdir

Ki tavâf etmek bir lütf u keremdir

Bu lûtfu devr ile devrân edelim

Âl-i Nebi’den gelir bu râhımız

Dürrü âl-i abâdır mekânımız

ABDAL ZİYA âl-i Ali mâhımız

Cihanı bu râha hayran edelim.

***

Yolu erkâm sorarsan

Himmet dile erenlerden

Cânda cânânı ararsan 

Himmet dile erenlerden

Yol Muhamet erkân Ali

Er Hacı Bektaş-ı Velî

İhya etti erkân yolu

Himmet dile erenlerden

Bil bu yol esrâr-ı Hak’tır

Pîr’den alınan sebaktır

Dar düşızıemeye duraktır

Himmet dile erenlerden

Kolayca can düşürülmez

Çün düşmüşler kaldırılmaz

Koyuna kurt saldırılmaz

Himmet dile erenlerden

ABDAL ZİYA koyun yârdır

Kurt ise bir canavardır

Uyan ateş-i suzândır

Himmet dile erenlerden

***

Gerçeksen gemini salma engine

Gerçek esrarına payan bulunmaz

İncinme çalızur kara gönlüne

Gönül yarasına derman bulunmaz

Aşıklara lâzım olan şehâmet

Gösterme efsane ile kerâmet

İncitme bir gönül etme nedâmet

Bil senden yüce bir sultan bulunmaz

Nâzenin ikrârı cümleye fâik

Yolumuz hülyaya değildir lâyık

Sanma sakın her yolda var hakâyık

Aliler çok Şah-ı Merdan bulunmaz

Tanınmaz oldu bu âlemde erler

Çıktı birtakım efsane hünerler

Eblehlere sorsan ârifiz derler

Yalnız benden gedâ nâdan bulunmaz

ABDAL ZİYA bu âlemin kemteri

Sim ü zer efsanede yok hüneri

Hüseyin aşkına terketti seri

Hüseyin’den ulu cânân bulunmaz

***

Garip kaldım ey nesl-i Ali

Hak Muhammet, Ali Hasan aşkına

Kutb-ı âlem Hacı Bektaş-ı Velî

Deşt-i Kerbelâ yı Hüseyn aşkına

Levh-ı kalem senin dîdârındadır

Şevk-i şefkat senin gülzârındadır

Bu gedana himmet âsârındadır

Zeynel Babâ Bakır Cafer aşkına

Serde takât kalmadı hâlim yaman

Sensin dertlilerin derdine derman

Medet mürüvvet dilerim el aman

Musa Kâzım, Ali Rıza aşkına

Dûr eyleme kapında bir gedânım

Terk eyledim mezhep ile edyânım

Merhamet ey! benim ulu sultânım

Takî hem Nakî Askeri aşkına

Aşk-ı çevk ile vardım dergâhına

Yüzüm gözüm sürdüm kademgâhına

Şefaat bu ABDAL ZİYA kuluna

Ol sahibü’l zaman Mehdî aşkına.

MİR'ATİ BABA TÜRBESİ

MİR'ATİ BABA TÜRBESİ

KAYSERİ..YEŞİLHİSAR

Yeşilhisar Anadolu’nun tam ortasında yer alması sebebiyle tarihi birçok olaylara sahne olmuştur. Bu nedenle de isimleri ve yaşadığı tarihler tam olarak bilimsel tespit edilemese de birçok önemli şahısların mezarlarını barındırmaktadır. Bu düşüncede olan yöre halkı bu türbeleri ziyaret ettikleri gibi Anadolu'nun değişik yerlerinden insanların bu yerleri ziyaret etmek için gelmektedir.

MİR'ATİ BABA TÜRBESİ:

Halk şairi olan Mir ‘ati Babanın hangi tarihte doğduğu ve öldüğü tam olarak bilinmemekle beraber Osmanlı devleti zamanın da yaşadığı zannedilmektedir. Halk arasında âlim, zahit ve keramet sahibi bir kimse olduğuna inanılmaktadır.
Mir ati Baba Türbesi Yeşilhisar’ın merkezinde Keler Mahallesi adi ile isimlendirilen yerde yol üzerinde bulunmaktadır. Yol üzerinde olması nedeni ile gelip geçenlerin ziyaret ettiği yerlerdendir.

Mahmut Seydi Türbesi

Mahmut Seydi Türbesi 

ANTALYA / ALANYA – Mahmutseydi Mahallesi

Mahmut Seydi Türbesi, Antalya İli, Alanya İlçesi, Mahmutseydi (Köyü) Mahallesi yakınındadır.

Mahmut Seydi’nin Horasan’dan bölgeye gelen yedi evliyadan biri olduğu söylenmektedir. Mahmut Seydi bölgeye gelerek eski adı Onas olan köye yerleşmiş ve zaviyesini kurmuş burada İslam’ı yaymıştır. Seyyid Harun Veli’nin öğrencisi ve ahfadından olduğu söylenmektedir. Yaşadığı dönem ve ölüm tarihi bilinmemesine rağmen 1461 yılındaMahmut Şeydi adına düzenlenmiş vakfiyesi kayıtlarda görülmektedir. Köylüler soylarının Mahmut Seydi’den geldiğini söylemektedirler. Mahmut Seydi Konya Hadim İlçesi Dedemli Kasabasında medfun olan Seyyid Bayram’ın kızı ile evlenmiştir.   

Deretürbelinas Köyünde medfun olan Mahmut Yusuf Narabi Mahmut Seydi’nin kardeşidir.

Mahmut Seydi Türbesi

Mahmut Seydi Türbesi

Mahmut Seydi Türbesi

Türbe üç bölümden oluşan, dikdörtgen planlı, yığma moloz taştan inşa, çatısı kiremit örtülü bir türbedir. Türbe mutfak, ibadet odası (eskiden zaviye yeri olarak kullanılmış) ve sandukanın bulunduğu üç bölümden oluşmaktadır. Mahmut Seydi’nin asası sandukaya dayalı olarak durmaktadır. Türbeyi Hamdullah Emin Paşa yaptırmıştır.

 Özellikle çocuğu olmayan kadınlar ve çeşitli hastalıkları ve dilekleri olanlar tarafından ziyaret edilen bir türbedir. Kurban adağı türbe yanında gerçekleştirilip, etler fakirlere ve ihtiyaç sahiplerine dağıtılmaktadır.

Menkıbeler: 1-) Türbeyi yaptıran Hamdullah Emin Paşa Mısır’da görevde iken, onu tanıyan zengin bir Mısır’lının rüyasında bir evliya görünür. Zengin Mısırlı Mahmut Seydi sandukasının üstüne örtülmek üzere işlemeli güzel bir halı hediye eder. Türbeyi yenileyen Emin Paşa sandukanın üzerine bu hediyeyi koyar. Dönemin Alanya Kaymakamı 1932 yılında iki ilkokul çocuğuna bu halıyı çaldırır. Halı kayıplara karışır, fakat halıyı çalan çocuklar yıllardır belirsiz bir hastalıktan muzdariptir.

2-) Türbe ağaçlık bir alandadır. Fakat türbe etrafındaki ağaçlar kutsal kabul edilip kesilmezler. Kesenin rüyasına giren evliya odunları geri istemektedir.   

Kaynak: Metin Türktaş –Alanya ve Köylerindeki Türbe Yatır ve Adak Yerleri -1997 / Ahmet Çaycı –Alanya Mahmud Seydi Külliyesi 

İlla Baba Türbesi

İlla Baba Türbesi 

ANTALYA / ELMALI – Çalpınar Mahallesi

İlla Baba Türbesi
İlla Baba Türbesi, Antalya İli, Elmalı İlçesi, Çalpınar (Köyü) Mahallesindedir. Köy içinden geçen derenin karşı tarafındadır.

İlla Baba Kimdir: Çalpınar Köyünün eski adı İlla’dır. Köye ismini veren burada medfun olan İlla Baba’dan aldığı söylenmektedir. Ermiş bir zat olarak anılmaktadır. Hakkında başka herhangi bir bilgi yoktur. 

Türbenin Durumu: Türbe betonarmeden kare plana yakın inşa edilmiştir. Türbe içinde üç sanduka bulunmaktadır. 

Güney Dede Türbesi

Güney Dede Türbesi 

AMASYA –Merkez –İbecik Köyü

Güney Dede Türbesi, Amasya İli merkez ilçesi Amasya’ya bağlı İbecik Köyünün karşısındadır.

İbecik Köyünün manevi lideridir. Horasan erenlerinden olup bölgeye yerleşip burada İslâm’ı yaymak için mücadele etmiştir.

Güney Dede Mezarı

Güney Dede Türbesi

Güney Dede Türbesi

Türbe dikdörtgen planlı, üstü kiremit kaplı, temiz ama betonarmeden inşa edilmiştir. Türbe etrafı mesire yeri gibi düzenlenmiştir.

Ziyaret özellikle İbecik Köylüleri tarafından ziyaret edilmektedir. Kurban adağında bulunulmaktadır. Gece altını ıslatan çocuklar şifa bulmak amacıyla Güney Dede’ye getirilir.