| |||||||
Türkistan’da yetişen evliyânın büyüklerinden Ahmed Yesevî hazretleri ve talebeleri Anadolu’ya gelen Türklere maddî ve mânevî yardımda bulundular. Yetiştirdikleri mümtaz insanlardan bâzılarını Anadolu’ya gönderdiler. Bunlar arasında Hacı Bektâş-ı Velî ve Sarı Saltuk lakabıyla tanınan Muhammed Buhârî de vardı.
Ahmed Yesevî hazretleri, Hacı Bektâş-ı Velî’den sonra Sarı Saltuk’u Horasan erenlerinden yedi yüz kişi ile ona imdâda gönderdi. Meşhûr tahta kılıcını Sarı Saltuk’un beline kuşatarak şu nasîhati verdi: "Saltuk Muhammed'im! Bektaş’ım seni Rûm’a göndersin. Var git. Leh diyârında Makedonya ve Dobruca’da yedi krallık yerde nâm ve şân sâhibi ol.”
Sarı Saltuk ve yanındaki yedi yüz mücâhid, gâzi, derviş Anadolu'ya geldiler. Hacı Bektâş-ı Velî, Ahmed Yesevî hazretlerinin emrine uyarak Sarı Saltuk’u Dobruca’ya gönderdi.
Sarı Saltuk ve arkadaşları Bizans ucunda derviş gâzilerin öncülüğünü yaptılar. Gittikleri yerlerdeki yerli ahâlinin pekçoğu Sarı Saltuk ve arkadaşlarının güzel ahlâkını ve örnek yaşayışını görerek müslüman oldular.
Geldikti bir zaman Sarı Saltuk’la Asya’dan,
Bir bir Diyâr-ı Rûm’a dağıldık Sakarya’dan.
Sarı Saltuk, Sakarya boyundan hareketle Dobruca’ya geçerek Baba Dağını merkez edindi. Oğuznâmede; Sarı Saltuk’un 1263-1264 (H.662) senelerinde Dobruca Baba Dağı havâlisinde bulunan mücâhid dervişleri irşâd ve idâre ettiği bildirilmektedir.
.jpg)
Sarı Saltuk, güzel ahlâk ve kahramanlığıyla Batı Türkleri arasında efsâneleşti. Hamse sâhibi Şâir Nev’îzâde Atâî, Kitâb-ı Nefehât-ül-Ezhâr der Cevâb-ı Mahzen-il-Esrâr’da ve Kemâlpaşazâde Mohaçnâme’sinde ondan bahsedip; “Dobruca Kırı dedikleri yerde sâhib-i serîr-i vilâyet, tâcdâr-ı iklîm-i kerâmet, Sarı Saltuk Sultan’ın ki havârık-ı âdât-ı kâhire ve bevârık-ı kerâmât-ı bâhire ile zâhir olan emir-sûret, fakîr-sîret azizlerdendi.” diyerek kerâmet sâhibi bir velî olduğunu bildirmektedir.
Türk hâkimiyetinin ulaştığı her yerde onun adına türbeler, makamlar, tekkeler yapılmıştır. Baba Dağındaki türbesi hakkında Evliyâ Çelebi şöyle demektedir:
Sultan İkinci Bâyezîd Han, Kili ve Akkermân kalelerinin fethine çıktığında, Baba Dağına gelince; sâlih kimselerden bâzıları; “Pâdişâhım! Burada Sarı Saltuk adına nûrlu bir türbe vardı. Kâfirler yıkıp üzerine taş, toprak, çöp dökerek kabrini kaybettiler.” diye şikâyette bulundular. Sultan Bâyezîd-i Velî o mezbeleliğe gitti. Bir seccâde üzerinde Kara Şems (Şemseddîn Sivâsî) ile ikişer rekat namaz kılıp hakîkatı öğrenmek üzere o gece istihâreye yattı. Hemen Sarı Saltuk, sarı renkli sakallı ve yeşil sarığı ile görünüp; “Yâ Bâyezîd! Hoş geldin. Akkermân ve Kili kalelerini ve vilâyetlerini Boğdan kâfirleri elinden harp yapmadan fethedeceksin. Oğulların Mekke ve Medîne’ye hizmet edecek. Beni bu pislikten kurtar.” dedi. Sultan uyanınca; Kara Şems’e; “Efendi! Gördüğün rüyâyı bir kâğıda yaz. Ben de yazayım. Şeyhülislâma gönderelim. Bakalım ne cevap verir.” dedi. Herbiri gördükleri istihâreyi yazıp mühürlü olarak şeyhülislâma gönderdiler. Allahü teâlânın hikmeti ikisinin de görüp anlattıkları rüyâ aynıydı. Şeyhülislâm hemen; “Padişâhım! O yere büyük bir türbe yaptırasın.” diye haber gönderdi. Sultan Bâyezîd Han, o yeri temizlettirdi. Temizlenirken üzerinde; “Hâzâ Kabr-i Saltuk Bey Seyyid Muhammed Gâzi” diye yazılmış bir mermer sanduka göründü. Mîmâr ve mühendisler toplanıp nûrlu bir türbe ve câmi ile diğer hayır yerlerinin inşâsına başladılar. Bâyezîd Han, Kili ve Akkerman kalelerini hakîkaten harpsiz fethedip, oraların fâtihi oldu. Zaferle Baba Dağına döndü. Bir sene orada kışladı. Etrâfı düzene koyup, Baba Dağı şehrini îmâr etti. Bütün hayır yerlerini Baba Sultan’a vakfetti.
Eviyâ Çelebi, burayı ziyâretten sonra kapısına;
“Hazret-i Sultan Saltuk’u ziyâret eyledik
Çok şükür şimdi görüp Hakk’a ibâdet eyledik.”
beytini yazdığını haber vermektedir.
Kânûnî Sultan Süleymân Han da 1538 senesindeki seferde onun Baba Dağındaki türbesini ziyâret edip hayır ve hasenâtta bulundu.
Sarı Saltuk’un edebiyâtımızda da mühim yeri vardır. Hayâtı destânî şekilde de olsa Saltuknâme adındaki eserde geniş olarak ele alınmıştır. Kitabın ortaya çıkışında Cem Sultan’ın rolü pek büyüktür. Fâtih Sultan Muhammed Han, Uzun Hasan üzerine sefere çıkarken Cem Sultan’ı Edirne’ye göndermişti. Edirne'den Baba Dağına geçen Cem Sultan, Sarı Saltuk’un menkıbelerini dinleyip, hayran kalmıştır. Bunun üzerine maiyyetinde bulunan Ebü’l-Hayr-ı Rûmî’yi vazifelendirerek bu menkıbeleri derlemesini istemiştir. Müellif, Anadolu ve Rumeli’yi adım adım dolaşıp Saltuknâme’yi yedi senede üç cild hâlinde yazmıştır.
1) Kâmûs-ül-A’lâm; c.4, s.2916
2) Selçuklular Zamânında Türkiye; s.581
3) İbn-i Battûta; s.345
4) Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi; c.3, s.971
5) Saltuknâme
      |
![TÜRBELERİMİZ...[ahteri]](https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjasZLpnDlJQtwLzJS2-RU68NdJrwbrsm8nd6RFwI79q5RXDCQd3Gy8QBcTYWRMxtcBGiHUCH_ViT1yfngsl_YNVCAALesCPOKkFcJ3GfMkJOhoFm_2I-yXoTesNaANDJVfvoIiETG39qWghEg95q4ZWZTGFTmymqvyhsa-FwqyRAwl3HOX3pcPPFKyM7U=s1006)
3 Şubat 2016 Çarşamba
Sarı Saltuk
Girit’teki Kadirî Tekkeleri - Edebali KARABIYIK
| ||||
Çok cazip bir şekilde tanıtılan bu kültür sayesinde, yerli halkın Müslümanlaşmasını kolaylaştırmış oluyorlardı. “Horasan Erenleri”, ”Türkmen Babaları”, “Ahî Babaları” olarak da bilinen bu zümreler, yol kenarlarına, ıssız yerlere kurdukları tekke ve zaviyelerle yerli halka, gelip geçen yolculara en güzel şekilde hizmet sunuyor; fakirlerin, yolda kalmışların, kimsesizlerin, hastaların yardımlarına koşuyorlar ve böylece gönülleri fethediyor, bu insanların kendi istekleriyle Müslüman olmalarını sağlıyorlardı. İslam’ı tasavvuf yoluyla ruhunun derinliklerine işleyen bu gönül insanlarının ve onların kurduğu tekke ve zaviyelerin Anadolu ve Rumeli’nin fethinde büyük katkıları olmuştur. Sadece fetihlerde değil söz konusu toprakların imâr ve iskânında, siyâsî ve iktisadî hayatın düzenlenmesinde, sosyal ve kültürel hayatın zenginleştirilmesinde de çok önemli katkılar sağlamışlardır.(1)
250 yılı aşkın bir süre Osmanlı idaresinde kalan Girit’in fethedilmesi ve İslamlaşması da Anadolu’dan Rumeli’den pek farklı olmamış, burada da tasavvufî zümrelerin katkısı büyük olmuştur. Girit’in fethinden bir süre önce Kadirîliğin Rumiyye kolunun kurucusu İsmail Rumî (ö.1053/1643), piri Abdülkadir Geylanî Hazretlerinin “Yâ Rumî! Rum’a git, tarikatımı orada neşret!” manevi işareti ile Anadolu, Mısır ve Rumeli’de tekkeler kurmanın yanında Girit’te de bir tekke kurmuş ve birçok halife görevlendirerek adadan ayrılmıştır.
Bu tasavvuf ehli gönül erleri yerli halk tarafından o kadar sevilmişlerdir ki kendilerine şiar edindikleri Yunus Emre Hazretlerinin “Bir kez gönül yıktın ise/Bu kıldığın namaz değil/Yetmiş iki millet dahi/Elin, yüzün yumaz değil.” nutku, yerli halkın dilinde ve gönlünde “Hilyus tekkedes ke camya/Na htisis ya na yasis/Afu emena tiranas/Ola hamena tasis (Bin tekke cami yaptırsan/Hayatının bahşı için/Sen bana eziyet ettikçe/Her şeyini yitirmişsin.)” şeklinde makes bulmuştur.(2)
Kadirîlik, Girit adasında Kandiye, Resmo ve Hanya’da kendisini göstermiştir. Evliya Çelebi’ye göre, fetihten sonra Kandiye kalesine Abdülkadir Geylanî (k.s) yolundan bir şeyh gelerek dervişleri ile birlikte zikir halkaları kurmuştur. Her gün büyük topluluklar halinde gönül sohbetleri edilmiştir.(3)
Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’ndeki kayıtlardan Kandiye’de üç tane Kadirî tekkesinin olduğunu öğreniyoruz. İlki Şeyh Ali Efendi Zaviyesi, ikincisi Arif Baba Dergahı’dır. Şeyh Ali Efendi Zaviyesi, Tophane’deki Kadirîhane şeyhlerinin birinden hilafet aldığı belirtilen Hanyalı Ali Efendi tarafından (ö.1205/1794) 18.asırda Kandiye’de kurulmuştur.(4) Esasen Şeyh Hacı Muhammed Efendi tarafından tesis olunan ve Tophane Tekkesi diye de bilinen tekkenin 19. asrın sonlarına kadar faal olduğu bilinmektedir.
Arif Baba Dergâhı’na gelince, burada 1856 yılında Şeyh Mustafa Arif Efendi irşad postunda olup, 1863 yılında tekkenin ikmâl ve tamiri için yazı çıkarılmıştır.(5)
Kandiye’deki üçüncü tekke ise Burhan Baba Dergahı’dır. 1921 yılına ait kararda Burhan Baba Dergahı’nın vakıf şartları gereğince söz konusu tekkede sadece Kadirî adâb ve erkânının uygulanması gerekmektedir. Ancak tekkeyi yöneten Sakalaki Timur Efendi, Rifaî yoluna mensuptur. Sonradan anlaşıldığı kadarıyla Sakalaki Timur, tekkede Kadirî usulüne uymayıp Rifaî adâbını uygulamak istemiştir.(6) Bunun üzerine tarikata mensup kırk dokuz kişi imza toplayarak dergâha Kadirî yolundan birinin atanmasını talep etmişlerdir.
Tarikatın Hanya’daki faaliyetlerine gelince, BOA’daki kayıtlara göre Hanya’daki Kadirî Tekkesi’nin müessisi Şeyh Süleyman Efendi’dir. Süleyman Efendi aynı zamanda Hz.Peygamber’in (s.a.s) soyundan gelmekte olup, Hanya “Reis’ül-Meşayıhı” yahut “Şeyhü’l-Meşayıhı”(Şeyhlerin Başkanı) ünvanına da sahiptir.(7)
Resmo’da da Kadirîliğin faaliyet gösterdiğini belirtmiştik. Şehirde Valide Sultan’ın Resmo Kalesi dışındaki Pir Abdülkadir Geylanî(K.S)’nin cami, imaret ve tekkesine bazı gelirler vakfettiği belirtilmiştir.(8) Resmo’da, tarikatın Rumiyye kolu da etkili olmuştur. Şöyle ki, Girit’te bu kolun müessi olan İsmail Rumî’nin bir tekke kurduğu ve burada görevlendirdiği halifelerinin gayr-i müslim halk tarafından şehit edilmesi üzerine İstanbul Fatih semtindeki Körükçü Tekkesi’ni kuran halifesi Körükçü Mehmet Efendi’yi adaya gönderdiği ve bu zâttan sonra pek çok şeyhin burada postnişinlik yaptığı bilinmektedir.
Tespit edildiği kadarıyla adada Bektaşîliğe bağlı 10, Halvetîliğe 7, Celvetîliğe 1, Mevlevîliğe 1, Kadirîliğe 8, Nakşbendîliğe 4, Bayramîliğe 1 ve tarikatı tespit olunamayanlara bağlı 6 tekke olmak üzere toplam 38 tekke faaliyet göstermiştir.(9) Bu sonuçlara göre adada en etkili olan tarikat Bektaşîlik olup ikinci sırayı Kadirîlik ve üçüncü sırayı da Halvetîlik almaktadır.
Ayrıca, Girit’te Kadirîliği temsil ettiği bilinen üç sûfî şair vardır. Bunlar: Râmiz el-Kadirî, Aşkî ve Yahya Kamî’dir. Divan’nında başta Hz.Peygamber (s.a.s) Efendimiz olmak üzere Ehl-i Beyt’e ve bilhassa Hz. Ali’ye (k.v) yer veren Aşkî’nin bağlı bulunduğu Kadiriyye tarîkatı ile ilgili bir şiiri şöyledir:
Kutb-ı âlem pirimiz
İsm-i a’zam gülümüz
Cümle dilde ismimiz
Kadirîyiz Kâdirî
İmam Hüseyn aşkına
Ergör Mevlam sırrına
Canlar fedâ yoluna
Kadirîyiz Kadirî
Esrârullah mahzeni
Açıldı Hak gülşeni
Ehlullâhın sultânı
Kadirîyiz Kadirî
Cedd-i Resul ol veli
Yoludur sırr-ı Ali
Mesrur et cân u dili
Kadirîyiz Kadirî
Derviş Aşkî bendeni
Esirge bîçâreni
Fedâdır cân u teni
Kadirîyiz Kadirî (10)
Dipnotlar
1. Selami Şimşek, Dünden Bugüne Girit’te Türk Tasavvuf Kültürü,Doğu Kitabevi,İstanbul.,s.11
2. Şimşek,a.g.e.,s.13
3. Evliya Çelebi,Evliya Çelebi Seyahatnamesi,Haz.Seyit Ali Kahraman,C.VIII,s.225-239
4. BOA,C.EV., Dosya No:158, Gömlek No:7873,1551209
5. BOA,MUL,Dosya No:790,Gömlek No:29,18Ra1280
6. Melike Kara,Girit Kandiye’deki Müslüman Azınlık Cemaati,Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,Mersin Üniv.Sos.Bil.Enst.,2007.,s112
7. BOA,İML.,Dosya No:5,Gömlek No:1310/N-21,20 N 1310
8. A.Nükhet Adıyeke,Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı,s.105
9. Selami Şimşek,a.g.e.,s.192
10. Aşkî,Divan,vr.73b-74a.
|
BULGARİSTAN’DA DOĞU RODOP DAĞLARINDAKİ MESTANLI (Momçilgrad) KASABASI ÇEVRESİNDE BULUNAN TEKKELER, TÜRBELER ve BUNLARDA YAPILAN CEM TÖRENLERİ
BULGARİSTAN’DA DOĞU RODOP DAĞLARINDAKİ MESTANLI (Momçilgrad) KASABASI ÇEVRESİNDE BULUNAN TEKKELER, TÜRBELER ve BUNLARDA YAPILAN CEM TÖRENLERİ Mariya P. Nikolçovska (Çeviren: Ahmet Hezarfen)
Çarşamba, 08 Nisan 2015 23:39 tarihinde yayınlandı. | | 
| 
| Gösterim: 226
| | Gösterim: 226
BULGARİSTAN’DA DOĞU RODOP DAĞLARINDAKİ MESTANLI (Momçilgrad) KASABASI ÇEVRESİNDE BULUNAN TEKKELER, TÜRBELER ve BUNLARDA YAPILAN CEM TÖRENLERİ
Mariya P. Nikolçovska (Çeviren: Ahmet Hezarfen)
Mestanlı (Momçilgrad) İlçesi’nin dağlık bölgesi Damla Tepe (Zdravets) Kilise Tepe (Tsırkvin Vrıh) Omurcılar (Vrıh Sveti İliya) eteklerinde bir çok Alevi-Bektaşi köyleri bulunmaktadır. Bunlar: Mandacılar (Bivolyane) Aşağı Edirhan (Dolna Çobanka) Yukarı Çobanköy (Gorna Cobanka) Çomakova (Broş) Viyalo, Zornitsaköyleri olub bu köyler halkının tümü Alevi-Bektaşi olduğu gibi Kayabaşı köyü (Tatul) Raven, Devintsi köyleride Sünni ve Alevi karşımı köylerdir. Yalnız 20 Y.Y.’ın 2. Yarısından sonra yukarıda adı geçen Alevi-Bektaşi köylerinden bir çok ahali Mestanlı’nın MAMULİTSA Mahallesi’ne yerleşti.
Türkler bu halka “KIZILBAŞ” demektedir, oysa onlar Anadolu’da 13. Y.Y.’da Hacı Bektaş Veli tarafından kurulan “Bektaşi Tarikatı”na bağlılıkları nedeniyle kendilerine “BEKTAŞİ” demektedirler. Sünniler ile Aleviler arasındaki ayrılık 7. Y.Y.’da peygamberin ölümünden sonra ilk kez belirgin bir düşünce ayrılığı baş gösterdi, Muhammed’in amcası oğlu ve damadı Ali İbn-i Ebu Talib’in (602-661) hakkı olduğu, Ali’nin soyundan olanlara, Ali’yi imam olarak kabul edenlere “Şia”, Ali’yi tanrılaştıranlara genel anlamda “ALEVİ” adı verilmiştir.
Alevi-Bektaşilerin dinsel törenlerinde put perestlik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık’tan alınan bir çok öğe vardır. Bektaşiliğin temelinde eski kültlerden ateş, taş, ağaç, su kaynakları kültü olduğu gibi atalara saygı, Ali ve 12 İmam’a tapma, kendi aralarında gizli kardeşlik vardır. Aleviler, Sünniler tarafından soyutlanmış, kapalı dinsel toplumdur, her zaman marjinal olarak ve can güvenlikleri için, gizliliğe baş vurmak zorunda kalmışlardır.
14 Y.Y.’da Osmanlı Devleti yeni oluşturduğu Yeniçeri ordusunu Bektaşi tarikatına bağlıyarak Hacı Bektaş Veli’yi onun ideolojik eğitici ve koruyucusu haline getirdi, bu durum Sünni ortodoks Osmanlı İmparatorluğu’nda Bektaşiliğe karşı hoş görülü davranış sağladı. Bu yüzden Bektaşilik yeniçeri ordusunda ve halk kitlesi arasında güçlü bir yayılma ortamı bulduğu gibi Bektaşilik bir halk eğitimi olarak onaylandı.
Tahmin edildiğine göre Bektaşilik Bulgar topraklarında 15. Y.Y.’da Şeyh Bedrettin adıyla daha çok yayılma alanı buldu.
Şeyh Bedrettin adıyla daha çok yayılma alanı buldu. Şeyh Bedrettin Dobruca ve Deliorman’a geldi onun Hristiyanlara karşı açıkça dinler üstü bir tutum benimsemesi ve sosyal düşünce ve toprak mülkiyeti alanında devrimci tavırlar alması, 1416’da da derebeylik düzenine karşı ayaklanınca Müslüman, Hristiyan (Gagavuzlar) halk kitlesi gönüllü olarak peşine takılarak Çelebi Mehmed’in ordusuyla çarpışmak için Balkan’a yürüdüler.
Bektaşilik yeniçeri ordusuyla birleşince Rodoplar yöresinde İslamlığın yayılmasında onun dinsel silahı oldu, Doğu Rodop ahalisi arasında nüfusunu artırarak birçok yere tekke ve zaviyeler kurulmaya başlandı. Bu tekke ve zaviyelerde sürü sürü mürit ve dervişler yetişti, bunlar halk arasına dağıldılar. Padişah 2. Mahmut 1826’da Yeniçeri ordusunu kaldırınca Bektaşiliği de yasaklayarak tekkelerini kapatt.
15-18 Y.Y.’larda yeniçeri ordusundaki Bektaşi dervişleri halk arasında eren (evliya) olarak ünlenmiş, bunların kerametleri hala anlatılmaktadır.
Bektaşilerin erenlerine “Kırklar” denir, bunlar İran ili Horasan’dan gelerek dağ tepelerine yerleşmişler, bir ara Orta Rodoplar’da İnan dağın Yenihan tepesine toplanarak manda kurban edip çevirme yapmışlar, yemekten sonra geleceklerini saptamak için özel alametlerini çeşitli yönlere fırlatıp bunların düştüğü yere türbelerini bina etmiş Osman Baba (Otman Baba) çevirmede kullandıkları kazığı fırlatmış, bugünkü Tekkeköl (Trakiets) olan yere düşmüş, hemen orada bir çam ağacı çıkmış, Otman Baba gelip tekkesini oraya yapmış. Elmalı Babba bir elma fırlatmış Mandacılar (Bivolyane) köyün düşmüş, Elmalı Babba da tekkesini oraya kurmuş. Bu iki tekke Doğu Rodoplarda çok ünlüdür. Çomakova (Broş) köyünde Balım Baba türbesi, Tekkeköy (Postnik) de Ahat Babba Tekkesi Bektaşilerce sım sık ziyaret edilir saygınlıkları çoktur.
Mandıracılar’daki tekkede bulunan bir mermer mezar taşında olan Arapça yazıda bunun Ahat Baba’nın oğlu Güner Baba’ya ilişkin olduğu en geç 17. Y.Y.’da yazılmış olduğu anlaşılmaktadır.
Mestanlı (Momçilgrad) yöresinde Damla Tepe (Zdravets) ile Kilise Tepe (Tsarkvin vrıh) arasında aşağı derecede birkaç Bektaşi mezarı bulunmaktadır. Akçeli Tepe’de Akçeli Baba Türbesi vardır. Bunun üzerinde bir akça ağaç olduğundan ona bu ad verilmiştir. Su damlayan kayaya yakın Damlataş Tepesi’nde Yaran Baba Türbesi olup yakınında da Çomakova (Broş) Köyü’nde Balım Baba Türbesi’nin sınırdaşı Hüseyin Baba Türbesi’dir.
Son ilkbahar cemi yapılan Kazer Baba, buna Azgınca Baba da denir, burasının bayramında, ziyaret edenler kurban keser, getirilen hediyeler muzayede ile satılarak elde edilen parasıyla dövülmüş buğdaydan keşkek, etli pilav pişirirler, sonra yağmur duasına durup bir ağızdan amin derler. Bu törenlere kadın ve kızların katılması sakıncalıdır, onların inancına göre katılanlar hastalığı yakalanıp ölürmüş. Tarım işleri bittikten sonra güz cemleri başlar, bu cemlerde de yine kadın ve kızlara katılamaz yalız çok yaşlı kadınlar ilbahar cemlerine katılabilir. Kitlesel olarak ilkbahar cemi yapılan Mandacılar köyü civarındaki Elmalı Baba türbesidir.
Türbede altı mezar bulunmakta, sekiz köşeli tavanı olan bölümde peygamber Ali’nin eşi Fatma Ana türbesidir, Fatma Ana anne ve çocukların koruyucusu bilinir bu bakımdan ona çok saygı gösterilmektedir.
Mestanlı bölgesinde iki de kadın: İsan Baba ve Rukiye Baba türbeleri vardır.
İsan Baba’nın türbesi Vryala’da Rukiye Baba’nın ise Çakmaklar köyünde (Çakmaktsi)’dir bu iki türbe Sünniler tarafından da ziyaret edilir.
Güz cemleri, kalan ilkbahar toplantıları Raven, Kayabaşı (Tatul) ve Nanovtsi köylerinde yapılır. Son güz cemi nalbantların ve süvarilerin koruyucusu Nalbant Baba türbesinde yapılır. Söylentiye göre Ahat Baba hak dinin bayraktarı, dev gibi güçlü, sihirli özelliklerle ödüllendirilmiş, ölüleri diriltir, bir atlayışta Koca alanları aşan, dağdan dağa adımlayarak hak din uğruna savaşanlara yardıma gittiği, bastığı taşların üzerinde ayak izlerinin kaldığı türbesini yaparken kaldırdığı köşe taşında pençesinin kan izleri hala görülmekte, bu özelliğinden dolayı, çevredeki halk mezarındaki toprağı kutsal sayarak baş ağrısı ve başka hastalıkları giderip insanları sağlığa kavuşturduklarına inandıklarından oradan bol bol toprak alırlar.
Cem Dergisi, Mayıs 2001, Sayı: 109, Sayfa: 11
BULGARİSTAN’DA DOĞU RODOP DAĞLARINDAKİ MESTANLI (Momçilgrad) KASABASI ÇEVRESİNDE BULUNAN TEKKELER, TÜRBELER ve BUNLARDA YAPILAN CEM TÖRENLERİ (Devamı)
Bulgar araştırmacıların Mariya P. Nikolçovska yukarıda adı geçen Doğu Rodop Sıradağları bölgesinde birçok tekke ve türbe bulunduğu, bunların çoğunun Alevi-Bektaşiler'e çok azının da Sünniler'e ilişkin olduğu, yalnız Sünniler'in köylerindeki Alevi-Bektaşi tekkelerinin pek bakımsız, Bektaşilere de bakım ve onarımlarına izin vermedikleri, bu tekke ve türbelerde yılın belirli günlerinde Alevi-Bektaşiler toplanarak Nevruzda İmam Ali'nin doğum günü, 10 Muharrem'de İmam Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesi Aşure günü, Hıdırellez, Kasım Doksanı-Acı-Su, Yedi Kızlar Aşı, Sayacılar-Camalcılar (Erkek karnavalı) törenlerini yaparken saz çalıp nefes söylemektedirler, diyor.
MESTANLI (Momçilgrad) YÖRESİNDEKİ TEKKE VE TÜRBELER
1- Dambala (Damla Taş) Akçeli tepe eteğinde Akçeli Baba Türbesi.
2- Şifalı kaplıcalara yakın Dambalanın Yaran Baba Türbesi
3- Çomakovo (Broş) köyü arazisinde Balım Baba Türbesi
4- Bivolyane (Mandacılar) köyü civarında kilise tepede Hüseyin Baba
5- Gorno Tozlar (yukarı-toz) Köyü üzerinde Gedik Baba Türbesi. Yukarıdaki türbelerde yaz mevsimi cemleri yapılmaktadır. Aşağıdaki türbelerde güz mevsimi cemleri yapılmaktadır.
6- Bivolyane (Mandacılar) Köyünde Elmalı Baba Türbesi
7- Dolna Çobanka Köyü kazerler mevkiinde Kazer Baba Türbesi
8- Başka yere göçen Omurcılar Köyü yanında Devintsi Köyü üzerinde Omur Baba Türbesi
9- Dolna Çobanka Köyü'nün Kedicik mevkiinde Koca Meşe Türbesi olup burada Kamberler Cemi yapılmaktadır.
10- Borovo (Çam-Dere) Köyü yanında Abalı Baba yahut Abalar Baba türbesinde ünlü Gavunlar Cemi yapılmaktadır.
11- Devintsi Köyü üzerinde Zeki Baba Türbesi bulunmaktadır.
12- Vryalo Köyü yanında İsman Baba (kadın baba) Türbesi buna İsman Ana da denir, burada Çalköy cemi yapılır.
I3- TatuI (kaya-başı) Köyü yanında Acı oluk mevkiinde İbrahim
Baba Türbesi vardır.
14- Gorna Çobanka (Çoban-Köy) Köyü yanında Kedçal mevkiinde İbrahim Baba Türbesi olup burada büyük kedçal cemi yapılmaktadır.
15- Sünni köyü Plenitsa çevresi Ke-dikçal mevkiinde Nalbant Baba Türbesi bulunup bakımını Aleviler yapmaktadır.
16- Varbişte (Bayramlar) Köyü yanında Taş Erli Baba Türbesi olup iki yıldan beri Bayramlar Cemi yapılmaktadır.
17- Nanovitse Köyü üzerinde büyük-yaran ve küçük-yaran Türbeleri olup Aleviler tarafından saygıyla ziyaret edilmektedir.
KOŞU-KAVAK (Krumovgrad) YÖRESİNDEKİ TEKKELER
18- Koşu-Kavak yanında Seyyid Baba Türbesi olup Sünni ve Aleviler tarafından ziyaret edilmektedir.
19- Dıjdovnik (Ömer oğulları-Yağmurlar) Köyü yanında Yağmur Baba Türbesi Alevi lerce ziyaret edilmektedir.
20- Doborsko Köyü çevresinde Celeve ile Kran tepelerde bulunan türbelere Aleviler ziyaret yapmaktadır.
21- Doborsko Köyü arazisindeki iki türbe Aleviler'ce çok saygındır.
22- Yine Doborsko Köyü Aleviler'ince Çal Köyündeki eski cami yanındaki türbe de kutsal sayılmaktadır.
23- Padalo Köyü arazisindeki iki türbe Doborsko ve Çuçuliga yöresi Alevilerince ziyaret edildiği gibi birine de Sünniler sahip çıkmaktadır.
24- Bubino Koyu çevresinde iki tür be olup birisi Sünni din bilgini bir efendi olup diğerine Orta-Köy (İvaylovgrad) ilçesi Çuçiliga Köyü Alevilerince çok saygı gösterilmekte, bu köye kadar doğudaki Alevi sınırı ulaşmaktadır.
KIRCAALİ (Kırcali) YÖRESİNDEKİ TEKKELER
25- Baştino (Babalar) Köyü yanında Hasan Baba türbesi vardır, burasının Alevileri "Babaî" olup bu yöredeki diğer Alevilerin çoğu Bektaşi-dirlcr.
26- Gorna Krepost (Tekke köyü) köyündeki Hızır Baba Türbesinde Ba-bailer burada ilkbahar Cemi yapmaktadır.
27- Broş (Tekke) Köyü yanındaki türbe Ali Baba'nındır. Burada Cem'den önce panayır yapılmakta. Aleviler Bektaşi olup şeriata göre mevlit okutmaktadırlar.
28- Bolyartsi Köyü yanındaki Saran Baba Türbesi-Babai
29- Zvezdelina (kaya altı) köyü yanında Nazar Baba ve Gaip Baba adında iki türbe vardır
30- Siroko pole köyü yanında Alevilerce saygı gören Sürmeli Baba Türbesi vardır.
Bu bölgede kimlere ilişkin, adı belli olmayan birçok türbe vardır.
Cem Dergisi, Nisan 2001, Sayı: 108, Sayfa: 24
Kitap
Deliorman’ın Koca Çınarı: AHMET HEZARFEN, (YAŞAMI, ALIŞMALARI, ANILARI, YAZILARINDAN ÖRNEKLER), AYHAN AYDIN, Niyaz Yayınları, 2008, İstanbul,
ŞEYH ÇOBAN..MAZGİRT
SEYİD AZİZ KAYKAÇ VE HASAN ÇOBAN
Çeçe Sultan Türbesi..GERZE
Çeçe Sultan Türbesi
İlimiz Gerze ilçesi Çeçe Sultan köyünde bulunan türbe Selçuklular döneminden kalma bir yapıdır. Türbe dikdörtgen planlı, tek katlı ve tek mekanlı bir yapıdır. Kesme taştan yapılmış kemerli bir kapısı vardır. Kapı üzerinde Selçuklu Dönem yazı sitilinde yazılmış bir kitabesi vardır.
2 Şubat 2016 Salı
ANŞABACILAR ..TOKAT..HUBYAR SULTAN
Hubyar Sultan Dede
ANŞABACILILAR
İsimlerini, Türbesi Tokat - Zile - Acısu Köyü'nde bulunan Anşa Bacı'dan almaktadırlar. Anşa Bacı Acısu Köyü'nden Kurtoğlu Veli’nin karısıdır. 1800'lü yılların ikinci yarısında yaşamışlardır. O dönemlerde Kurdoğlu Veli kimilerine göre bölgede düğünlerde ve bayramlarda davul çalan bir kişidir. Aynı zamanda Hubyar Köyü'nde bulunan Hubyar Ocağı Dedesi Hatip Efendi’nin sofusudur. Hatip Efendi adına köyde ve bölgede taliplerinin ihtiyacını karşılamakta, cemlerini yürütmektedir.
Hubyar Sultan Dede ve Yanında Bulunan
Torunlarının Hubyar Köyü'nde Bulunan Türbesi
Torunlarının Hubyar Köyü'nde Bulunan Türbesi
Bir zaman gelir ki Hubyar Tekkesi zayıf düşer, (bu zayıf düşmenin Hubyar Tekkesi'nin iç hesaplaşmalarından olduğu kanısı hâkimdir). Hatip Efendi ve de diğer Hubyar Dedeleri Tekke'de etkinliğini sürdüremezler. Talip Tekke'ye uğramaz olmuş Dedeler etkisiz hale gelmiştir. İşte bu sırada Dedelerin Hubyar yolunu bozduğunu, Hubyar Tarikatı'nı iyi yürütemediklerini söyleyen Davulcu Veli, Hubyar Sultan’ın kendisine el verdiğini bundan sonra Hubyar taliplerini kendisinin göreceğini, tarikatlarını kendisinin yürüteceğini beyan eder.
Zaten Dedeler'in etkisizliği sebebiyle boşlukta bulunan Hubyar taliplerinin büyük bir kısmı Davulcu Veli’yi kabul ederler ve ona görülmeye başlarlar, hattâ Davulcu Veli etkinliğini öyle bir arttırır ki Hubyar Köyü'nde bulunan Dedeler bile kendisine görülmeye, biat etmeye başlarlar. O artık Davulcu Veli değil “Veli Baba”dır.
Kendisi ocak soylu olmadığı için Dede unvanını kullanamaz ve “Baba” unvanını kullanmaya başlar. Kimilerine göre onu Hubyar'dan Hatip Efendi bu şekilde topluma lanse etmiştir. Kendisini Baba kabul eden ve talip olan kişilere de Babacılar denilmeye başlanmıştır. 3 yıl boyunca tüm Hubyar Ocağı Veli Baba'ya görülürler.
Tarikatlarını Veli Baba'nın önderliğinde gerçekleştirirler. Veli Baba'nın bulunduğuAcısu Köyü âdeta Hubyar Tekkesi'nin yerini almıştır. Tüm Sıraç Aşireti bu köye Veli Baba'yı ziyerete gelirler. Veli Baba kısa sürede tüm Hubyar taliplerini kendisine bağlamıştır.
Ne var ki Hubyar Dedeleri'nden bu durumdan hoşnut olmayan insanlar da vardır. İşte bunların başını çeken ve o zamanlar yarı Deli, yarı Dolu, Anadolu Dervişleri'nin ortak özelliği olan kısmen bu dünyada, kısmen öbür dünyada yaşayan, günümüzün deyimiyle Deli diye tâbir edilen “Hıdır Derviş”, Veli Baba’nın bu yükselişinden hiç memnun olmayan ve bu duruma dur denilmesi gerektiğine ve Hubyar Tekkesi'nin eski itibarına kavuşması gerektiğini düşünen bir kişi olarak ortaya çıkmıştır.
Rivayetlere göre Erzurum’da askerlik yaparken (Hıdır Derviş çok genç yaştadır o dönemlerde) Veli Baba’nın Hubyar Köyü'nde (İmizagil denilen yerde) Cem yürüttüğünü görür ve tüfeğini yerine nöbetçi dikerek Hubyar Köyü'ne gelir. Ceme karışır. Hıdır Derviş Cem'de bilgi ve becerisiyle Veli Baba'yı devre dışı bırakır; Hubyar Köyü de Veli Baba’ya bağlanmaktan vazgeçer. Hıdır Derviş Hubyar Ocağı'nı yeniden alevlendir ve Hubyar Dedeleri taliplerine sahip çıkmaya başlarlar. Bundan sonra Veli Baba’nın başını çektiği Babacılar ile Hıdır Derviş’in başını çektiği Dedeciler arasında büyük çekişmeler yaşanır.
Hubyar Semahı
Anşa Bacılılar'a göre ise zaten rivayet olarak anlatılan bu olay gerçek değildir. Veli Baba'nın hayatta bulunduğu dönemlerde Hubyar Ocağı Talipleri - tüm sıraç toplulukları Veli Baba'ya biat etmişlerdir. Kendisinin Hubyar yolunu bozulmamış haliyle yürüttüğüne inanmışlardır. Hatta Hubyar Köyü'nde bulunan Hubyar Dedeleri bile Veli Baba'ya biat etmiştir. Hatip Efendi Acısu Köyü'nde Veli Baba'ya hizmet dahi etmiştir. Eski türbenin (Dergâhın) yapılmasında Hatip Efendi Veli Baba ile bizzat çalışmıştır.
Anşa Bacı ve Veli Baba'nın
Zile Acısu Köyü'nde
Bulunan Türbesinden Görüntü.
Fotoğraf : Ali Kenanoğlu
Zile Acısu Köyü'nde
Bulunan Türbesinden Görüntü.
Fotoğraf : Ali Kenanoğlu
Veli Baba'nın 1864 yılında ölümünden sonra yerine karısı Anşa Bacı geçer. Anşa Bacı çok dirayetli ve otoriter aynı zamanda da zengin bir kadındır. Veli Baba'nın taliplerine sahip çıkar, onların daha da genişlemesini sağlar. Bu sırada bu durumdan hoşnut olmayan birileri; kimine göre Dedeciler kimine göre de Sünni kesim (Anşa Bacılılara göre başını Hatip Efendi'nin çektiği Dedeler bu işi organize ederler) Anşa Bacı’ yı "Kızılbaşlık Propagandası" yapıyor diye Mutasarrıf olarak görev yapan Kazova'da Haruk Çiftliği sahibi Bekir Sami Paşa’ya şikayet ederler.
16 Şevval 1311 – 10 Nisan 1894 tarihinde durum bir raporla Ankara Vâlisi tarafından Padişah Sultan Abdülhamit’e bildirilir. Bunun üzerine Anşa Bacı ve yanında bulunan beş çocuğu ile birlikte Tokat’a getirilirler. Aile altı ay Tokat'ta sorguya çekilir. İşkence görürler. Altı ay sonra Anşa Bacı ve yanındakiler İstanbul’a götürülmek üzere yola koyulurlar. Bu yolculukta hasta düşen büyük evlât Hüseyin Samsun’a gelmeden ölür. Geri kalanlar yolculuğa devam ederler ve Samsun’dan gemiyle İstanbul’a getirilirler.
Orada tekrar soruşturmaya tâbi tutulurlar. Soruşturma esnasında Anşa Bacı Talibi ve Çakmak Köylü Tersane Paşası Osman Paşa Anşa Bacı'ya yardım eder. Soruşturma neticelenir, Padişah II. Abdülhamit’in emriyle Anşa Bacı ve oğulları ve damadı Köseoğlu İbrahim Suriye’nin Şam kentine sürgüne gönderilirler. Anşa Bacı yanındakilerle beraber üç yıl zorunlu olarak Şam'da sürgünde tutulmuştur. Bu üç yıl içerisinde Kerbela’yı Necef’i ziyaret etmişlerdir.
Sürgün cezaları bitip Tokat - Zile – Acısu Köyü'nün yolunu tutan Anşa Bacı ve yanındakilerin geleceği haberini duyan binlerce kişi Anşa Bacı'yı Amasya’da karşılamışlar ve kalabalık bir halk kitlesiyle Anşa Bacı ve evlâtları Acısu Köyü'ne dönmüşlerdir. Anşa Bacı'nın yaşadığı bu sürgün hayatı ve işkence dönemi mazlumun yanında yer alan Alevi kitlesini daha çok etkilemiş ve Anşa Bacı'nın etkinliği ve sevenleri daha çok artmıştır.
Anşa Bacı çocuklarının da küçük yaşta olması sebebiyle Aşiretin başına geçmiş ve Acısu Köyü'nde bulunan Hubyar Ocağı'na tâbi posta oturmuştur. Tüm köyler akın akın Anşa Bacı'yı ziyaret ederken, Anşa Bacı da onları tarikatlarından geri koymamıştır. Anşa Bacı burada vefat etmiştir. Mezarı Acısu Köyü'nde Veli Baba’nın yanındadır.
Veli Baba Türbesi'nde Zile Acısu Köylüleri
Cuma Akşamı Türbe İçinde Lokma Yerken.
Fotoğraf : Ali Kenanoğlu
Cuma Akşamı Türbe İçinde Lokma Yerken.
Fotoğraf : Ali Kenanoğlu
Anşa Bacı hem Hubyar Ocağı açısından hem de Alevi tarihi açısından çok önemli bir şahsiyettir. Hubyar Ocağı'nda Dedeler'e karşı Veli Baba'nın başlattığı ve kendilerine göre bozulmamış Hubyar yolunu devam ettiren bir kadın postnişindir. Anşa Bacı Anadolu Aleviliği'nde bir kadın postnişin olarak da çok önemli bir yere sahiptir. Aleviliğin kadına verdiği değeri ve Alevilik'teki kadının yerini belirlemek ve örneklemek için oldukça belirgin bir kişidir.
Anşa Bacı kocası Veli Baba'nın 1864 yılında ölümünden sonra aşiretin başına geçerek, belirli bir süre Hubyar Ocağı Aşireti'nin tamamını, daha sonra Hubyar Ocağı mensubu Sıraç topluluklarının önemli bir kısmının hem siyasî hem de dinî liderliğini yapmıştır. Kocasının ölümünden sonra aşiretin en başında yer alarak türlü işkencelere mâruz kalmıştır. Sürgünler yaşamıştır.
Hubyar Köyü'nü Ziyaret
Araştırmacı Fikri KARAMAN Bey'in Sitesinden Alınmıştır.
Araştırmacı Fikri KARAMAN Bey'in Sitesinden Alınmıştır.
Tüm bunlara rağmen otoritesini ve dirayetini hiç bozmamış ve ömrünün sonuna kadarSıraç topluluklarının önemli bir kısmına siyasî ve dinî liderlik etmiştir. Anşa Bacı örneği Orta Asya Türk Devletleri'nde yaşanan Kadın Hakanlar geleneğinin Anadolu'ya bir yansıması olarak da değerlendirilmelidir. Orta Asya'da Türkler'in Müslümanlığı kabul etmeden öncesinde kurmuş oldukları devletlerde kocalarının ölümünden sonra tahta geçen kadın hakanlara rastlanılmaktadır.
Veli Baba ve Anşa Bacı’nın sülâlesi şu şekildedir :
Veli Baba – Anşa Bacı
Çocukları; Hasan - Hüseyin - Ali - Hatice - Fidan.
Hasan Baba’nın çocukları; Abdullah – Rüstem - Behçet.
Rüstem Baba'nın oğlu; Ali Kurt, Veysel Kurt ve diğer kardeşleri.
Hubyar Semahı
Anşa Bacılılar halen Anşa Bacı'nın evlâtlarından gelen Baba'lara görülmekteler, diğer taraftan da Hubyar Türbesi'ni ziyaret edip, kurbanlarını buraya kesmektedirler. Anşa Bacılılar’da her bir köyde sofu bulunmaktadır. Baba'nın olmadığı zaman bu sofu gerekli hizmetleri yapmakta ve Cemler'ini yürütmektedir. Sofular, köyün bilge kişilerinden oluşmaktadır. Çoğu kez Baba'nın bulunduğu Cem'de de Cem'i sofu yürütmektedir.
Anşa Bacılılar Hubyarlı Topluluklar içerisinde geleneklerine sıkı sıkıya bağlı olan bir topluluktur. Anşa Bacılılar ile Hubyarlılar arasında yaşanan çekişmeler ve birbirinden kopmaların sebeplerinden birisi de budur. Araştırmacı Hıdır TEMEL’de bu konuda bizimle aynı paralelde düşünmektedir. (Bkz. Kervan Dergisi S. 25) Hubyar Dedeleri zamanla Osmanlı ile ilişki içerisinde olup, bazı konularda geleneklerinden ödün vermişlerdir. Oysa Anşa Bacılılar bunu hepten reddederek, zamanla Hubyarlılar'ı da Cemler'ine ve cenazelerine almamaya, kız alıp vermemeye başlamışlardır.
Gerçi Hubyar Dedeleri Anşa Bacılıları talip olarak gördüğü için zaten kız alıp vermemektedir. Bazı köylerde her iki grup birlikte yaşasa da Cemler'i ayrı ayrı yapılmaktadır. Hattâ bazı köylerde Cem Evleri dahi ayrıdır. Örneğin Ulutepe (Kelit) Kasabası'nda Anşa Bacılılar ile Dedeciler'in Cem Evleri ayrıdır.
Anşa Bacılılar'a bağlı bir çok köyde cenazeler eski geleneklere bağlı kalınarak kaldırılmaktadır ve gömülmektedir. Yani döşek, yorgan, yastığı ile eşyaları ile beraber gömülmektedir. Bu geleneklerinin hor görülmesinden çekinen Anşa Bacılılar cenazelerini kimsenin görmemesi için ya gün batımından sonra karanlıkta ya da sabahın erken bir vaktinde kaldırmaktadırlar.
Hüseyin Ağalılar;
Hubyar Ocağı içerisinde yer alan ve kimilerine göre Babacılar kimilerine göre de Dedeciler grubu içerisinde yer alan önemli bir topluluk da Hüseyin Ağa grubudur. Araştırmalarımız esnasında Hüseyin Ağa'nın torunu ve bugün bu topluluğun hizmetlerini yürüten Eraslan Doğanay ile de bir çok kez görüştük. Hattâ kendisinin çalışmalarımıza bizzat katkıları olmuştur. Kendisini şükranla anıyoruz.
Hüseyin Ağa; Eraslan Doğanay'ın beyanatı ve kendi derlemelerine göre Hubyar Evlâtları'ndan Hüseyin Abdal evlâdı Mustafalılar grubuna tâbidir. Yaptığım görüşmelerde Hubyar Dedeleri de bu konuda aynı görüşü ifade etmişlerdir. Eraslan Doğanay’ın talipleri kendisine “Baba” diye hitap etmektedir. Eraslan Doğanay ise kendisinin “Dede” olduğunu söylemekte ve ayrıca Dede ile Baba arasında hitap şekli dışında bir fark olmadığını da söylemektedir. Baba ile Dede arasında hitap şekli dışında bir fark olmadığı doğrudur. Ancak Hubyar - Sıraç topluluklarında Baba ve Dede hitap şekli de önemli iki farklı grubu yansıtmaktadır.
Anşa Bacılılar Hüseyin Ağa ile ilgili olarak şu görüşleri ifade etmektedirler. "Veli Baba sağlığında Hubyar Köyü'nden bir öksüz çocuğu yanına almış ve onu Çayır Köyü'ne yerleştirmiştir ve o öksüz çocuğa kızını vermiştir. Veli Baba'nın kızı ile Dede çocuğunun dünyaya İncir Mehmet - Hüseyin Ağa - Mustafa Ağa isminde üç evlâdı gelmiştir. Anşa Bacının sürgün yıllarında Hüseyin Ağa damat durumunda olması sebebiyle de Aşirete sahip çıkmıştır. Anşa Bacıya tâbi sıraçların tarikatını yürütmüştür. Bu sebeple de kendisine birçok sıraç topluluğu talip olmuştur." denilmektedir.
Bu konu ile ilgili olarak Eraslan Doğanay ise şunları söylemektedir. Hüseyin Ağa, Mustafa Abdal sülâlesinden Nebi Şeyh evlâdı Hasan Baba’nın oğludur. Kökeni Hubyar Sultan’a dayanmaktadır. Anşa Bacılılar'dan bizim bir kız almışlığımız yok. Aksine onlar Dedemin Bacısı olan Gülizar Bacı'yı almışlardır. Gülüzar Bacı Hasan Baba’nın karısıdır.
Hubyar Köyü - Bekulu Mezra
(Rüstem Baba’nın annesi) Veli Baba Dedemin Babası (Hüseyin ağanın Babası) olan Hasan Baba'nın amcası ve şu an türbesi Tokat - Zile – Çayır Köyü'nde bulunan Hacı Şeyh'in sofusuymuş. Ben Dedemin zamanına yetiştim, tüm bunları kendisinden dinledim. Dedem Anşa Bacı'yı bizzat hatırlamaktaydı. Kendisi Babasının atının terkisinde Anşa Bacı'yı karşılamaya gittiğini söylerdi.
Anşa Bacı'nın Sıraç Toplulukları olan Beğdili Aşireti'nin koruyucusu ve lideri olduğunu, Sıraç topluluklarını Yozgat'da bulunan Çapanoğlu çetesine karşı iyi bir şekilde koruduğunu anlatmaktaydı. Anşa Bacılılar'ın Ocakzade olmadığını, ancak aşiretin liderliğini iyi bir şekilde yaptığını ifade etmekteydi. Anşa Bacıyı Osmanlı'ya Dedelerin değil Çapanoğlu çetelerinin şikayet ettiğini söylemekteydi.
VELİ BABA - ANŞABACI CEMEVİ
Anşabacı Cemevi’nin tavan özelliği Hacı Bektaş Dergâhı meydan evi ile 1224 yılında yapılan Şeyh Hasan Ocağı’nın “Büyük Ocak Cemevi” mimarî tarzı yapı teknikleri ile benzeşmektedir. Kırlangıç yapı biçiminde olan tavan gök katlarını simgelemektedir.
Orta - Asya eski Türk inanışına göre çeşitli gök katları vardır : 3, 7, 9 kat gökten söz edilir. Şaman, Bahşi, Kam; gök âyini sırasında göğe çıkarken, bu katları aşmak zorundadır. 7 kattan oluşan göğün en üst katında Tanrı Ülgen ile karısı oturur. Diğer katlarda ise, çocuklar ile Tanrılar'ın insanlara elçi olarak gönderdiği ruhlar bulunur.
Orta Asya’da göçebe Türkler; Gök - Tanrı için yapılan âyin nedeniyle her zaman kurulan olan 12 direkli ve ortasında tügünük deliği olan çadır, doğrudan doğruya göğü simgeler. Aynı çadır özelliklerini Cemevlerinde de görüyoruz. Gök - Tanrı’ya kurbanlar adanır ve en iyi hayvanlar kesilir, toplu şölenler verilir.
19. yüzyılda Veli Baba tarafından Alevi geleneklerine uygun bir mimarî tarzda, taş ve ağaç malzemeler kullanılarak yapılmıştır. Bir kısım değişiklikler olsa da inşaat tekniği ve tavan doğrama biçimi, çerağ direği ve diğer direklerin dizaynı, ocak ve diğer bölümleri orijinal mimarî özelliklerini halâ taşımaktadır. XIII. yüzyıl “Karadirek Cemevi” özelliklerini muhafaza eden ibadet mekânı işlevini sürdürmektedir.
Hubyar Köyü Karagözgil
Kaynak : Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç TürkmenleriA. KENANOĞLU - İ. ONARLI - Hubyar Sultan Derneği Yayınları, No. 1.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)