Sarı Selçuk Dede

Sarı Selçuk Dede

YUNUS EMRE VE SARI SELÇUK

   Yaşanmış bir olayı yaşlılardan size aktaracağım. Edinilen bilgiye göre Yunus Emre'nin kabiri eski adı ile Çayköy'dedir. Yunus Emre'nin bir çok yatır ve türbelerinin arasında olduğu söylenir. Doğusunda Sarı Selçuk, Güney doğusunda Akin Köyü'nde Yusuf Dede, Batısında Çorasar Dede, Kuzey batısında Garip Ahmet, Kuzeyinde Çay Köyün tepesinde Uzun Dede, Kuzey batısında Sandıklı'nın Doğusunda Kırklar Dede Türbesi bulunur.

   Yunus Emre şimdi yeni ismi ile anılan Yunus Emre Mahallesindedir. Siyah dut ağaçları Yunus Emre'nin aramış olduğu asadan meydana geldiği söylenir. Yunus Emre Selçuklu Devletinin çöktüğü zamanlarda Selçuk beylerinin evlatlarından olan Sarı Selçuk ile aynı dönemde yaşamıştır. Bunlar Yunus Emre ile beraber dört kişi imişler. Bunların çobanlık yaptığı söylenir. Bu kişiler Yunus Emre, Sarı Selçuk, Koçgazi Baba, dördüncü kişininde ismi yaşlılar tarafından da bilinmemektedir. Bu dört arkadaş çobanlık yapar Hak muhabbetleri ederlermiş.

   Bir gün ismi bilinmeyen şahıs Yunus Emre'yi ağasına şikayet etmiş, senin çoban koyunları hiç otlatmadan yatırıp getiriyor diyerek şikayette bulununca ağası Yunus Emre'yi takip etmek için çıkıyor. Bu durum da Yunus Emre ve arkadaşlarına malum oluyor. Bize bir konuk geliyor diyerek şikayet edeninde içlerinden biri olduğunu anlıyorlar. Ağa baksa ki koyunların karınları tok geviş getiriyorlar yatıyorlar. Ağa bunu görünce dönüp gidiyor.

   Bu üç arkadaş sırrımız açığa çıkardın diyerek ismi bilinmeyen arkadaşlarını bir daha yanlarına almıyorlar.Yunus Emre ve arkadaşları bu arkadaşlarıyla ilişkilerini kesiyorlar. Ve şöyle vasiyet ediyor. "Gördüğünü ört, görmediğini söyleme..." Bizim yöremizde bu söz halen söylenmektedir...

   Bu üç arkadaş bir gün Koçgazi Köyünde, bir gün Çayköy'de, bir gün Selçik Köyü'nde toplanırlarmış. Toplanılacak bir gün Sarı Selçuk'a misafir olarak gelmişler. Yunus Emre ve Koçgazi Baba köye gelmişler ama Sarı Selçuk orada değilmiş. Sarı Selçuk toplantıya biraz geç kalmış. Yunus Emre; Sarı Selçuk'a, "Biz senin misafirindik unuttun mu...?" deyince Sarı Selçuk "Kuzeyden köyümüze hayvan hastalığı geliyordu bize gelmesin diye onu uğurladım" diyor ve Hak muhabbetlerine devam ediyorlar...

*Afyon Sandıklı Selçik Köyü'nden Ali ÖZDEMİR'den kaynak alınarak, Haftalık Yerel Gazete olarak çıkan Sandıklı Sesi'nin 20 Mayıs 1985 tarihli sayısında, "Yunus Emre Sandıklı'dadır" adlı yazı dizisinde Mustafa ÖZER tarafından  yayınlanmıştır.

***

SARI SELÇUK DEDE

   13 yy. Anadolu Erenlerinden olan Sarı Selçuk Dede’nin türbesi Afyonkarahisar’ın Sandıklı İlçesine bağlı Selçik Köyü’ndedir. Selçik Köyü ismini burada yatmakta olan Sarı Selçuk Dede’den almıştır.

   Hacı Bektaş Veli tarafından Anadolu’ya gönderilen Tabduk Emre, Yunus Emre, Hacim Sultan, Seydi Balum Sultan, Karaca Ahmet Sultan, Koçgazi Dede gibi erenlerle çağdaştır. Sarı Selçuk Dede’nin yaşamı hakkında kesin bilgiler olmamasına rağmen, canların gönlünde taht kurmuş bir gönül eridir. Sarı Selçuk, Sarı Dede, Sarı Dede Sultan isimleriyle anılmaktadır.

   Sarı Selçuk Dede’nin yaşadığı çağ, Selçukluların son dönemlerine rastlamaktadır. Sarı Selçuk’un o dönemde yaşayan Anadolu erenleri arasında önemli bir yeri bulunmaktadır. Yunus Emre ile aynı dönemde yaşayan Sarı Selçuk hakkında Osmanlı devlet arşivlerinde de kayıtlar bulunmaktadır.

   Sarı Dede’nin ismindeki Sarı sözcüğünün anlamını değerlendirecek olursak. Sarı isminin halk bilimi açısından sadece bir renk olmadığını, dört rengin birleştiği bir merkez olduğunu görmekteyiz. Sarı ismi devlet yapısı bakımından ise, merkezi hakimiyeti ve kudreti ifade etmektedir. Bütün bunlar Sarı Selçuk Dede’nin önemi hakkında bilgi vermektedir.

   Sarı Selçuk Dede’nin Yunus Emre ile birlikte yaşadığı anlatılan bir rivayet ise şöyledir;
   Sarı Selçuk, Yunus Emre, Koçgazi Baba ve ismi yaşlılar tarafından bilinmeyen bir zatla birlikte dört kişilermiş. Bu dört arkadaş birlikte çobanlık yapar, Hak muhabbetleri ederlermiş. Bir gün ismi bilinmeyen şahıs Yunus Emre’yi ağasına şikayet etmiş. Senin çoban koyunları hiç otlatmadan yatırıp getiriyor diyerek şikayette bulununca, ağası Yunus Emre’yi takip etmek için çıkıyor. Bu durum ise Yunus Emre ve arkadaşlarına malum oluyor. Erenler bize bir konuk geliyor diyerek, şikayet edeninde içlerinden biri olduğunu anlıyorlar. Ağa geldiğinde baksa ki koyunların karınları tok bir şekilde yatıyorlar. Durumu görünce belli etmeden dönüp gidiyor. Bu dört arkadaş bizim sırrımızı açığa çıkardın diyerek ismi bilinmeyen arkadaşlarını yanlarından uzaklaştırıyorlar. Erenler bu arkadaşlarıyla ilişkilerini keserler ve şöyle vasiyet ederler: Gördüğünü ört, görmediğini söyleme...
Bizim yöremizde bu söz halen söylenmektedir.

   Yine bu üç arkadaş bir gün Koçgazi Köyü’nde, bir gün Çay Köy’de (şimdiki Yunusemre Mahallesi), bir gün Selçik Köyü’nde toplanırlarmış. Toplanıp hak muhabbeti edecekleri bir gün Selçik Köyü’ne Sarı Selçuk'a misafir olarak gelmişler. Yunus Emre ve Koçgazi Baba köye gelmişler ama Sarı Selçuk orada değilmiş. Sarı Selçuk toplantıya biraz geç kalmış. Yunus Emre; Sarı Selçuk biz senin misafirindik unuttun mu? Deyince; Sarı Selçuk, Erenler Kuzeyden köyümüze doğru hayvan hastalığı geliyordu. Bize gelmesin diye onu uğurladım der ve Hak muhabbetlerine devam ederler. Sarı Selçuk Dede’nin söylenceleri yöremizde günümüze kadar gönülden gönüle dilden dile anlatılarak gelmiştir.

   Yunus Emre ve Hocası Tabduk Emre’nin türbelerinin Sandıklı’da olması da ayrıca aynı dönemde yaşadıklarını ve Sarı Selçuk Dede’nin türbesinin Selçik Köyü’nde olduğunu ispatlamaktadır.

   Sarı Selçuk Dede’nin kabrinin bulunduğu türbesi, Sandıklı İlçesi’ne 4.km uzaklıktaki Selçik Köyü’ndedir. İnsanların inançlarından dolayı ziyaret ettikleri, her yıl gelerek adak adadıkları, kurbanlar keserek, lokma sundukları önemli bir mekandır. Yakın zamanda türbenin yanına birde Sarı Selçuk Dede Cem evi ve Aşevi yapılmıştır. Gelen ziyaretçiler hem türbe ziyaretlerini hem de ibadetlerini yapmaktadırlar.

Kaynaklar:
Ali Özdemir, Selçik Köyü
Mustafa Özer - Sandıklı Sesi Gazetesi - 1985
Ali Osman Karakuş - Sandıklı Sesi Gazetesi

***

GÖNÜLLERDE SARI DEDE

   Söylenceler, rivayetler, destanlar hep dilden dile anlatılır ama, gönülden geçer tüm gönüllere, akar gider sevgi seli gibi ırmak ırmak yüreklere, can olur her hanede, her yürekte toplanır erenler, hak muhabbeti olur söylenir dillerde, dolaşır gönüllerde...

   Kimine göre mucizedir, kimine göre destandır, kimine göreyse sadece bir rüyadır, bir efsanedir belkide. Mucize olur, destan olur belki ama, inananlara her daim çağırdığın yerde hazır olur hak erenleri. Yolda kalmışa, aç susuz kalıp halden düşmüşe el uzatırlar, uzattıkları else yer bulur canların gönlünde, anlatılır yıllar geçse de üstünden, şahitleri göçse de bu dünyadan. Yaşanılanlar unutulmaz hiç bir zaman, ışık olur saçılır dört bir yana...

   Afyon'un Sandıklı'ya bağlı Selçik Köyü'ne altmışlı yılların, bir bahar ayında bir misafir gelir, Dinar'ın Yeregiren Köyü'nden ( şimdiki adıyla Akgün Köyü) Bu misafir, Dinar'dan kalkar Sandıklı'ya, pazar günü (dernek günü denilir) kurulan  hayvan pazarına mal alışverişi yapmaya gelirmiş. Kimine göre ise koyunlarının yününü Sandıklı'da kepenek yaptırmak için yükünü yükler merkebine yola koyulurmuş.
 
   Yine bir gün köyünden geç vakitte yola çıkmış, Sandıklı'ya geldiğinde hava kararmıştır. Ne yapacağını düşünürken yine aklına gelmiş, daha önceleri de konakladığı Selçik Köyü'ne gitmeye karar vermiş. Az daha gideyim de orada bu geceyi geçireyim demiş. Geldiği yol uzun olunca hem yorulmuş, hemde bir taraftan yağan yağmurda ıslanmış.

   Yaşlı adam Selçik Köyü'ne gelir ve Sarı Dede Türbesinin yanında bulunan köy odasına girer. Şimdi kütüphane (okuma odası) olarak da kullanılan kullanılan, köyde "orta oda" diye bilinen bu yer, gelen misafirlerin konakladığı, karınlarının doyurularak ağırlandığı, köylülerin toplandığı bir mekandır.

   Odaya gelen adam merkebini ahıra bağlar ama yedireceği saman yoktur. İçeri geçip oturan adamın üstü yağmurdan sırılsıklam olmuştur. Kara kara düşünürken yorgunluktan uyuya kalır. Az bir zaman sonra yattığı odanın kapısı açılır. Yattığı yerden kalkan adam karşısında eli asalı, ak sakallı birisini görür. Ak sakallı pir koca misafire seslenir: "Ayağa kalk, dediklerimi iyi dinle, burdan dışarı çık, etraftaki hanelerin kapılarını çal, onlar sana bakacaklar, yiyecek aş, giyecek elbise, ısınman için yakacak vereceklerdir. " der ve odadan çıkar kaybolur gider. Misafir neye uğradığını şaşırmıştır, hayal mi? gerçek mi? diye düşünürken, birazda inanmamazlıkla, umursamaz bir tavır takınır, denilenleri yapmaz. Sonra ak sakallı pir koca, tekrar gelerek bu sefer sert bir dille "Sen dediklerimi niye yapmadın, çabuk kalk git hanelere seslen, azığını, urbanı hazır ettiler" der. Misafir adam usulca çekinerek peki sen kimsin der. Ak sakallı, eli asalı kişi, "Bize Sarı Dede derler" diyerek oradan kaybolur gider.

   Yaşlı misafir, hemen toparlanıp odadan çıkar, komşu evlere seslenir. Ev sahipleri hazırlanmış, çorbalarını kaynatmışlar yaşlı misafire hazır etmişler. Adamcağızın karnını doyurmuşlar, ıslak üstüne giyecek vermişler, ocağını yakmışlar. Sonra karnı tok, sırtı pek olan adam uyuyup dinlenmiş. Sabah olunca yine komşular aşını ekmeğini getirmiş karnını doyurmuşlar. Bu misafir akşam başından geçenleri her gelene bir bir anlatmış. Sarı Dedenin hikmetini gören misafir olup biteni bütün köylüye anlatmış. Gittiği her yerde de Selçik Köyü'nde yaşadıklarını, Sarı Dede'nin ulu kişiliğini herkese anlatırmış. Ben önceleri o köye gittiğimde taşı toprağı öpüyorlar diye içimden kemlik getiriyordum, (Sarı Dede'ye edilen niyazdır) fakat anladım ki bekçileri büyükmüş... diye anlatırmış herkese. Ömrü vefa etttikçe yaşadıklarını her yerde anlatmış, anlattığını duyanlar çok sayıda mevcut...

   Selçik Köyü'nün misafirperverliği, çevre köylerde ve köyde mihman olmuş insanlarca sürekli anlatılmaktadır. Mihmandarlığını Sarı Dede Sultan'dan alan köyümüz halen bu geleneğini sürdürmeye devam etmektedir...

   Ulu kişiliğiyle yüreklerimizde yer tutan, gönüllerimizde yaşayan Sarı Dede Sultan'ın ışığı hep üzerinize olsun...

   Bu paylaştığım olay, Selçik Köyü'nde dilden dile, gönülden gönüle şimdiye dek anlatıla gelmiş, (Fakir) de bilmeyenler duymayanlar için derleyip, yayınlıyorum. Bu ve buna benzer olaylar, halen yaşanmakta, dillerde söylenmektedir.

   NOT: Bu olayı yaşayıp bilen ve şimdi hakka yürümüş olan Hüseyin AKÇA (Saramca) , Ali AYAN (Garali) , Süleyman ÖZDEMİR (Çaylı) ve hakka yürümüş olan nice geçmişlerimizin yattıkları yer ışık olsun...

Metin ÖZDEMİR

Kaynak Kişiler: * Ali Özdemir, 1948 doğumlu * Cemalettin Özdemir, 1956 doğumlu

***

DİLDEN DİLE SARI DEDE

   Anadolu Erenleri kök saldılar bu topraklara, Horasan'dan kalkıp sökün eylediler Anadolu'ya. Rum Erenleri oldular, Kayıp Erenleri oldular, gezdiler gönüllerde diyardan diyara. Erenler, evliyalar, pirler, gâh nefes oldular, gâh nefes verdiler, el verdiler, aydınlattılar insanlığı. İnancın erleri, bu coğrafyada hep barışın, sevginin dili olmuşlardır. Dilden dile çoğalarak yüreklerde. Şah'ın nefesi, Hünkar'ın dili oldular.

   Sarı Dede Sultan da, bu yolun pirlerindendir. Sarı Dede'nin yaşamı hakkında yazılı kaynaklarda kesin ve net bilgiler olmamakla beraber, Sarı Dede, canların inancında, kültüründe yaşamakta, dillerinde söylenerek anlatıla gelmektedir.

Sarı Dede Türbesi

   Sarı Dede'nin Türbesi, Afyonkarahisar'ın Sandıklı İlçesine bağlı Selçik Köyü'nün ortasında yüzyıllardır orada simge olmuş bir anıt gibi durmaktadır. Sarı Dede Türbesi ilk başlarda, avlu içerisinde, taş duvarlarla örülü, etrafında beyaz dut ağaçlarının olduğu bir mekandan oluşan bir yatırdır. Sarı Dede yatırı 1952 yılında köyün genelinde yapı malzemesi olarak kullanılan ve köydeki tepelerden çıkarılan "küfeki" taşlarından yapılmıştır. Yatırın bulunduğu yer (yani mezar) köy halkından Hüseyin Akça tarafından, köye kalaycılık için gelen aynı zamanda taş ustası olan bir kişiye yaptırtılmıştır. Bahçe içerisinde ağaçların bulunduğu yatırın gölgesinde canlar burada toplanırlarmış. Sarı Dede'ye kesilen kurbanlar, adaklar da burada birlik dirlik içerinde yenilirmiş.

   Sarı Dede'nin avlusundaki büyük ağaçlar daha sonra türbe yapımı için kestirilmiştir. Sarı Dede Türbesi 1972 yılında köy halkından Bayram Çekmez'in önder olmasıyla, köylülerinde yardımları ve destekleri sayesinde yaptırılmıştır. Türbe, dikdörtgen bir yapıdadır. Tek giriş kapısı olan türbenin, şimdi beş tane penceresi bulunmaktadır. Sarı Dede'nin makamı türbenin içerisinde giriş kapısının tam karşısında yer almaktadır. Türbe oldukça büyük bir alana sahiptir. Sarı Dede'nin makamının da yapı olarak büyük olması dikkatleri buraya çekmektedir. Türbeye 2002 yılında Mustafa Çekmez tarafından restorasyon yaptırılmıştır. Türbenin bakımı ve onarımı için köylüler maddi ve manevi katkılarını esirgememektedir. Yine köy halkından Sultan Dinç, türbenin tabanının yapılmasında katkı sağlamıştır.

Sarı Dede'nin Yaşamı ve Ailesi

   Sarı Dede hakkında rivayetler, söylenceler oldukça fazladır. Yaşamı ve ailesi hakkında yöre halkı tarafından bilinenler mevcuttur. Sarı Dede'nin eşinin "Fatma Ana" adında bir zat olduğu ve üç çocuğunun olduğu anlatılanlar arasındadır. Sarı Dede türbesine gelerek dilek dileyenler, adak adayanlar, kurban kesenler olmaktadır. Evlat özlemi duyanlar gelerek Sarı Dede'nin yüzü suyu hürmetine dilek diler, niyaz eder, Hakka dua ederler. Evlat hasretine kavuşanlar olduğunda buraya gelerek kurban keserler. Sarı Dede'ye bağlananların erkek çocuklarına Selçuk, kız çocuklarına Fatma isimlerini koydukları bilinmektedir. Buna benzer ritüeller halkımızın doğal ve saf inançlarıdır. Bu inançlara herkesin saygı göstermesi gerekir.

   Sarı Dede'nin "Sarı" ünvanını taşıyan bir aileden olduğu düşünülmektedir. Adının Selçuk olduğu söylenenler arasındadır. Bekteş Köyü'nde de köy içinde, yol kenarında yatırı bulunan yine Sarı Dede (Sarı Bekteş) diye bilinen ereninde, Sarı Dede ile kardeş olduğu anlatılmaktadır.

   Sarı Dede'nin ayrıca Selçuklu beylerinin torunlarından olduğu, Selçuklu Devleti'nin çöküş dönemlerinde buraya gelerek yerleştiği yada bu bölgeye sürgün edildiği anlatılmaktadır. Fakat Selçuklu döneminde de Alevilere uygulanan baskı ve zulümleri göz önünde bulundurursak bunun gerçeklikle ilgisinin olamayacağı düşüncesine varabiliriz.

Ayrıca Sarı Dede'yle birlikte, Ethem adında bir amcazadesinin de olduğu, onunda İstanbul'a gönderildiği söylenmektedir.

   Yaşlılardan aktarılan diğer bir bilgiyse Sarı Dede'nin "Karamanoğulları'ndan yani Konya'dan, Afyon'a gelerek Selçik Köyü'nü mekan tuttuğu" asıl adının da Mehmet Efendi olduğudur.

   Sarı Dede'nin şimdi türbesinin bulunduğu yerin aşağısında bir dergahının olduğu, burada eserlerinin olduğu düşünülmektedir. Sarı Dede'nin yaşadığı döneme ait eserlerden geriye kalan tek bir yapıt türbenin çaprazındaki "dibek" taşıdır. Burada köy halkı yüzyıllardır Muharrem ayında Kerbela Şehitleri aşkına yaptıkları aşurelik buğdayı hazırlamaktadır. Balıklı Pınar'ın etrafında yer alan taşlarında buraya ait olduğu bilinmektedir.

Sarı Selçık mu? Sarı Saltuk mu?

   Sarı Dede hakkında diğer bir görüş ise, Selçuk isminin Sarı Dede'ye ait olup olmadığıdır. Çünkü Selçuk ismi yaşayan yaşlılar tarafından bugüne kadar bilinmemektedir. Köyde Selçuk ismini taşıyanlar şu anda en fazla 20-25 yaşlarındadır. Oysaki Akin Köyü'nde meftun olan Yusuf Dede'nin adı, köylüler arasında daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Yani Akin'de yatırı bulunan Yusuf Dede'nin adı, Selçik'te türbesi bulunan Sarı Dede'ye ait olduğu söylenen Selçuk ismine nazaran çocuklara daha fazla isim olarak verilmiştir. Bu durumda bu düşünceyi desteklemektedir.

   Selçuk ismi zamanla, köyün adının Selçuk, (daha sonradan Selçik olmuştur.) olmasıyla ilişkilendirilerek, Sarı Dede'ye Sarı Selçuk da denilmeye başlanmıştır. Yalnız yazılı kaynaklara bakıldığı zaman Anadolu Alevi-Bektaşi inancının hiçbir yerinde başka bir "Selçuk" adına rastlanılmamaktadır.

   Selçik Köyü'ndeki Sarı Dede'nin, yine tarihteki Anadolu Erenlerinden Sarı Saltuk'a ait bir yatır olabileceği üzerinde durabiliriz. Bu konuda düşüncelerine başvurduğum araştırmacılarında kanaatleri bu yönde yoğunlaşmaktadır. Araştırmacı-Yazar Lütfi Kaleli'de "Alevi Kimliği ve Alevi Örgütlenmeleri" adlı eserinde buraya, Afyon-Sandıklı-Selçik Köyü'nde "Sarı Saltuk Türbesi" olarak yer vermiştir.

   Sarı Dede, efsaneleri-söylenceleri dilden dile anlatılan, binlerce insanın gönlünde bambaşka bir yeri olan Anadolu Aleviliği'nin yaşamasında bugün dahi hizmetleri devam eden bir Anadolu ereni, Alevi-Bektaşi piridir.

   Sarı Dede Sultan'ın himmeti üzerimize olsun. Aşk İle.

Metin ÖZDEMİR

***

SARI DEDE SULTAN

   Anadolu'da Alevi inancının filizlenmesi, Kızılbaşlık öğretisinin yayılmasında payı bulunan Sarı Dede Sultan, Batı Anadolu'yu mekan tutmuş Alevi pirlerimizdendir. Şimdiki coğrafyada Afyonkarahisar'ın Sandıklı Selçik Köyü'nde türbesi bulunan Sarı Dede, yöredeki diğer Alevi erenleri gibi bölgeyi irşad etmiştir. Tapduk Emre, Yunus Emre, Koçgazi Baba, Yusuf Dede ve Gelincik Ana'larla birlikte insanlığa rehber olmuş, kadim Alevi-Bektaşi-Kızılbaş inancının temsilcilerindendir.

   Hünkâr Hacı Bektaş Veli'nin dünyaya yaydığı ışığın bir parçası olan Sarı Dede Sultan, aynı inancı bulunduğu yerdeki insanlara ulaştırarak yayılmasında katkı sağlamıştır. Sarı Dede Sultan, canların dilinde "Sarı Dede" olarak yer etmiştir. Sarı Selçuk Dede adıyla da anılmaktadır. Selçik köyünün kuruluşunu sağladığı ve burada dergâhını kurduğu bilinmektedir.

   Yaşamı hakkında kesin bilgilerin bulunmadığı Sarı Dede'nin canların gönüllerinde yer etmişliği günümüzde de sürmektedir. Yüzyıllardan bu yana sürüp gelen inanç, Sarı Dede Sultan'ın mekanı olan Selçik köyünde yer bulmuştur. Geçmişten bugüne gözle görülür bir eser kalmamışsa da, burada canlarımız gönül birliğiyle Sarı Dede'nin makamını oluşturarak dergâhı canlandırmışlardır. Yakın dönemde de türbenin yanına cemevi-aşevi yapılarak dergâhın işlevi sürdürülmektedir.

   Halk kültüründe sıkça rastladığımız yaşlılardan derlenen söylencelerle anılan Sarı Dede Sultan hakkında bu rivayetlerden fikir sahibi oluyoruz. Sarı Dede, Yunus Emre, Koçgazi Baba, Yusuf Dede gibi yörede yaşamını sürdürmüş olan erenlerle muhabbette bulunurlarmış. Her defasında farklı bir yerde toplanıp, hak muhabbeti ederler. Yine erenlerin toplandığı bir meclisten sonra içlerinde bulunan bir kişi sırlarını farş eder. O zatın sırlarını açığa çıkardığını anladıklarında aralarından uzaklaştırırlar. Alevi-Bektaşi felsefesinin esaslarından olan "Gördüğünü ört, görmediğini söyleme..." deyişi burada yine dile getirilerek, "sır içinde sır" olan öğreti sürdürülür.

   Sarı Dede Sultan, bir inanç önderi olmakla birlikte, aynı zamanda halkın sorunlarıyla da ilgilenerek her alanda topluma önderlik etmiştir. Bir erenler meclisinde "üç can, bir cem" yine muhabbette iken, Sarı Dede muhabbete katılmakta gecikir. Geldiğinde, "Erenler, biz bugün senin mihmanındık. Neden geciktin?" derler. Özür beyan eden Sarı Dede, "Kuzeyden yöremize hayvan hastalığı geliyordu. Onu uzaklaştırdım, geldim." diyerek geç kalma nedenini söyleyerek muhabbete katılır. Bu erenler meclisi, muhabbet erkânları sürekli olarak tekrarlanırmış. Bugün bunun örnekleri cemlerimizde devam ettirilmeye çalışılmaktadır.

   Sarı Dede, halkın içinde dilden dile dolanır. Selçuklu'nun zulmüne başkaldıran bir "Sarı Selçuk" olur. Yerinden yurdundan edilmiş, gelip Selçik'e dergâhını kuran bir "Karamanoğlu" olur. Tapduk'un dergâhında çile dolduran Yunus ile yarenlik eden bir derviş olur. Her muhabbette anılır. Her mecliste dilden de gönülden de düşürülmez.

   Dergâhlarımız gelen mihmanların hem kalplerini, hemde bedenlerini doyurdukları yerlerdir. Ziyarete gelen canlar burada lokmalarından nasiplerini alırlar. Hemde kalplerini ve zihinlerini aşkla doyururlar. Sarı Dede Sultan'ın dergâhı da geçmişte bu işlevini yerine getirir. Sarı Dede'ye gelen canlar niyazlarını eder, dilekte bulunur, kurbanlarını keserler. Çerağlar yakılarak, aşevinde lokmaları pişirilir. Cemevinde Hak-Muhammet-Ali'nin ışığı yanar. Cemler yürütülür, demler sürülür...

   Alevi-Bektaşi öğretisindeki batıni inancın sürdürüldüğü bu dergâhın günümüzdeki işlevi de buradaki inancın yaşamasını sağladığıdır. Bugün Sandıklı çevresinde bir tek Alevi yerleşim yeri kalsa da, halen cemlerin yürütülerek, hizmet görmek için dedelerin, pirlerin geliyor olması Sarı Dede Sultan dergâhının bu civardaki, inancı ve öğretiyi canların yüreklerinde sıcak tutuyor olmasındandır. Bu sayede Aleviliğe bağlılık korunarak, dergâhın etrafında birlik sağlanarak, canlılık sağlanmaktadır.

   Geçmişten bugüne taşınan kültürün aynı canlılığı koruyabilmesi için hem inancımıza hemde dergâhlarımıza sahip çıkmalıyız. Bizler Sarı Dede Sultan'ın etrafından kopmadığımız müddetçe, inancımızdan, kültürümüzden de uzaklaşmayız. Ne zaman ki dergâhlarımızı unutur, inancımızdan uzaklaşırsak işte o zaman kendimizden de uzaklaşırız. Sarı Dede Sultan ve onun dergâhı da diğer Alevi uluları gibi, çeşitli yerlere dağılmış birbirinden uzakta olan canlarımızı bir arada tutan ortak değerimizdir.

   Erenlerin himmetiyle. Aşkı muhabbetlerimle...

Metin ÖZDEMİR
Serçeşme Dergisi, 13.Sayı, Eylül 2014

***

SARI SELÇUK DEDE TÜRBESİ

Sarı Selçuk Dede Türbesinin Yeri:

Afyonkarahisar İli Sandıklı İlçesine 4km uzaklıktaki Selçik Köyünde türbesi vardır.

Sarı Selçuk Dede Kimdir:

Sarı Dede, Sarı Dede Sultan olarak da adlandırılan Sarı Selçuk Dede 13. yüzyıl Anadolu erenlerindendir. Yunus Emre’nin çağdaşı olan Sarı Selçuk’un adı Osmanlı kayıtlarında da geçmektedir. Köyde son yıllarda adına anma etkinlikleri düzenlenmektedir.

Türbenin Durumu:

Köyün ortasında yer alan türbenin üstü betonarme duvar ile örtülmüştür. Türbenin yanında Cemevi ve Aşevi yapılmıştır. Ayrıca türbeye yakın üç adet havuz bulunmaktadır.

Ziyaret Nedeni:

Türbeyi genellikle çocuğu olmayan kadınlar ziyaret eder, mum adağında bulunurlar. Bez bağlanır ve ayrıca türbe etrafına niyet edilerek yuvarlak taş yapıştırılır. Türbe yakınındaki havuzlar da türbe gibi ziyaret edilmektedir.

Menkıbeler:

1-) Sarı Selçuk Dede, Yunus Emre Koçgazi Baba ve adı bilinmeyen bir zat dört arkadaş imiş. Çobanlık yapan bu dört şahıs aralarında hoş sohbetler yaparmış. İsimsiz olan şahıs bir gün Yunus Emre’yi ağasına, koyunları otlatmıyor diye şikayet etmiş. Acaba şikayet doğrumu diye, gözlemek isteyen ağa arkadaşların peşine düşünce, bu durum arkadaşlara malum olmuş. Ağa arkadaşların yanına gelince bakmışlar ki koyunlar tok, dönüp gitmiş. Üç arkadaş da isimsiz arkadaşlarını kendilerini şikayet etti diye şu sözü söyleyerek yanlarından uzaklaştırırlar: Gördüğünü ört, görmediğini söyleme…

2-) Birbirine sıra ile ziyarete giden bu üç arkadaş evliya, sıranın Sarı Dede’de olduğu bir gün Sarı Dede’yi yerinde bulamazlar. Beklerler ve bir vakit sonra Sarı Dede çıkar gelir. Yunus Emre sorar: Bre erenler bugün sıra sendeydi, misafirindik biz senin, unuttun mu? deyince Sarı Dede cevap verir: Kusura bakmayın, köye kuzeyden hayvan hastalığı geliyordu da, bize gelmesin diye onu uğurladım, geç kalmam bu yüzdendir, der…

3-) Türbenin yakınında üç tane havuz bulunmaktadır. Bu havuzların asla kirlenmediği söylenmektedir. Bu havuzlardan birine, sıtmalı bir kadın düşer. Kısa zaman sonra su çekilir ve bu havuz susuz kalır. Bu olayı anlatan kaynak kişinin babasının rüyasına giren Sarı Dede, havuzun temizlenmesi halinde suyun tekrar geri geleceğini söyler. Ertesi gün havuz temizlenince, su tekrar geri gelir. Selçik’liler Sarı Dede kadar bu havuzların kutsallığına da inanırlar ve bu havuzlara da mum adağında bulunurlar.

Taylan KÖKEN

Kaynakça:
http://www.facebook.com/selcikkoyu
Abdulhalim Durma – Evliyalar Şehri Afyonkarahisar – Amasya - 2009
Tuğrul Balaban – Sandıklı Halk İnanışları ve Uygulamaları - 2006

***

Sarı Saltuk' un adı, "Hacım Sultan Vilayet-Namesi" nde Sarı Selçuk tarzında geçer.

Abdulbâki Gölpınarlı - Yunus Emre ve Tasavvuf - Remzi Kitabevi - 1961

***

   Köyde Selçiklilerin Sarı Dede adını verdikleri Sarı Selçuk Dede türbesi bulunmaktadır. Köylüler Selçuk Dede’ye her yıl adaklar adayıp kurbanlar kesmektedirler. Hacım Sultan Vilayetnamesi’nde bu türbenin yanında bir de aynı adı taşıyan bir tekkeden söz edilmektedir (Tschudi, 1914: 71). Ayrıca bu tekke ve türbenin Sarı Saltık’a izafeten inşa edilmiş olması kuvvetle muhtemeldir (Ocak, 2002: 110).

Yrd. Doç. Dr. Fahri MADEN

Kastamonu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

***

,

AFYONKARAHİSAR ve İKİ ALEVİ KÖYÜ

AFYONKARAHİSAR ve İKİ ALEVİ KÖYÜ

Yollar yollara,
Tanıdıkça insan insana bağlanıyor.
Yolların sonu yok.
Sevenler için sevmenin,
Arayan için,
Buldum sanmanın anlamı yok.
Sevmeyi bir kez öğrendin mi,
Gitmelerin için sebep çok...

   Dedirten dizeler bizi bu kez Afyon’a attı. Eğer özel bir araba ile Afyon’un Sandıklı ilçesinden geçerseniz ilk rastladığınız insana herhangi bir türbenin yerini sorun. Çok değil birkaç yüz metre yakınınızda Alevi Kızılbaş öğretisinden bir ismin adına bir mâkamı ya da ziyaret yerini işaret edecektir. Peki Sandıklı ilçesinde bu öğretiyi sürdüren ne kadar yerleşim yeri kaldı derseniz üzüleceksiniz ama sıfır demek çok doğru olur. Bir ilçede hemen hemen tüm ziyaret yerlerinin inancınızdan izler taşıdığını görüp ilçeye bağlı yüze köyün içinde bir mahalle ile tek bir köyü Alevi görmek düşünen ve duyarlılığını yitirmemiş insanlara hayli acı veriyor. Elindeki inancın, kültürün korunması kollanması gereken bir değer olduğunu bilmeyen toplumların sonu bu olsa gerek. Erimek ve yok olmak. Sandıklı’daki türbe , yatır ve ziyaret yerlerinin çoğu bizim değerlerimiz. Sandıklı’daki Alevi yerleşim yerlerini tekrar yazma gereği duyuyorum. Hepsi bir mahalle ,bir köy. Derneklerde , vakıflarda lokallerde, söyleşilerde fantezilere zaman ayıranların kulağını çınlatıyor bu acı çığlık. Alarm , zil ya da düdük şeklinde mi çalmalı her dem? Sandıklı Akdere mahallesinde bir grup Abdal yaşıyor. Yaptıkları iş ağırlıklı olarak çalgıcılık. Eğitim düzeylerinin düşüklüğü, inanç önderi yokluğu dolayısıyla cem yapılamaması geleceğe farklı öğretide bir Abdal kümesi hazırlıyor. Bunun farkında olanlar da var. Yolda araç konuğumuz bir Abdal “Doğru dede doğru yol , Dede yok , yol da yok, yol yoksa gelecek de yok” cümleleri ile bir gerçeğin pankartını kaldırır gibiydi. Alevi kurumlarının çok ama çok ciddi bir çalışma içerisine girmelerine o kadar ihtiyaç var ki bu ihtiyaç öğretiyi geleneksel olarak sürdürenlerin son kuşak olmasından kaynaklanıyor. 

   Sandıklı da bir Alevi köyüne düştü yolumuz. (Selcik) Köyü. Selcik Köyü Sandıklı ilçesinin 4 km . doğusunda , 70 haneli ve 300’e yakın nüfuslu. Köy muhtarı şu anda Ali Nayır. Selçikliler geçimlerini ağırlıklı olarak tahıl ekiminden karşılıyorlar. Konuğu olduğumuz Selçikli Ali Özdemir’e göre Selçik Köyü hicri 1113’de kurulmuş. Özdemir Oğuz Boylarından Danişmentli Türkmenlerinden ve Alevi olduklarını söylüyor. Köyde ağırlıklı olarak Danişmentliler yaşamakta imiş. Yaşayan Ali Özdemir’in dedikleri ile Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu’nun dedikleri adeta birbirini doğruluyor. “.....Bir müddet önce Keçiborlu Geyikli (Geyikler) Sanduklu ve Çölâbâd kazalarına tabi 42 sahipsiz köye yerleştirilen Danişmentlü Türkmenleri cemaatlerinden Mevaşiler, Sermayeli, Karalı, Horbendelü(Harbendelü) cemaatları İskanı kabul etmeyerek eşkiyalığa başlamıştır. Kanunsuz hareketlerin önlenerek iskan mahallerine yerleştirilmeleri ve bir miktar nezre bağlanmaları münasip görülerek 1701 yılında Hamid ve Karahisar mutasarrıflığına , Kütahya Mollasına , Denizli, Geyikler, Kamer-i Hamid (Burhaniye) , Urla , Dazkırı, Şeyhlü, Çarşamba, Lazkıye, Uluborlu, Burdur, Homa, Çöl-Abat, Uşak , Baklan, Sandıklı ve Honaz Kadılarına ve Kütahya Mütesellimine hükümler gönderilmiştir.” (1)

   Köyde Selçikliler’in Sarı Dede adını verdiği Sarı Selçuk adını verdikleri bir türbe var. Köy adını Sarı Selçuk Dede’den almış. Köyün orta yerinde asırlık tek minareli eski bir camii var. On yıldır da kadrolu imamlar çalışıyormuş. Köylülerden birkaç kişi Cuma namazına katılıyormuş. Bayram namazlarını ise tüm köylü birlikte kılıyormuş. Muharrem orucunu aksatmadıklarını söyleyen Özdemir, Ramazan orucunu ise tutan olmadığını , cenazeleri kadrolu imamın kaldırdığını söylüyor. Selçik köyünün 4 km kadar batısında Yunus Emre’ye ait bir makam var. Köylüler Selçik Dede’ye her yıl adaklar adayıp kurbanlar kesiyor. Cemlerini yaptırmak üzere Isparta Senirkent Uluğbey kasabasından Veli Baba evlatlarından Dede Hüseyin Keskin geliyormuş. 12 erkanlı olarak yapılan cemlerini zaman zaman farklı ocaklardan gelen dedeler de yönetiyormuş bu güne kadar cemlerini hiç mi hiç aksatmamışlar.

   Cemlerinde genellikle "Dün gece dün gece seyran içinde, Cennet bağlarını seyran eyledim. Al kırmızı giymiş huri kızları, Kırması donlarını seyran eyledim." Diye başlayan Şah Hatayi’ye ait bir nefesle semah dönüyorlar. Kırklar semahına sıra geldiğinde canların tümü semaha kalkıyor. Köyün delikanlılarından olan Metin Özdemir Alevi kitapları okumak istediğini ancak kimsenin kendisine yardımcı olmadığını söylüyor. Selçik köyünde çağırmalı semah adı altında bir semah daha döndüklerini söylüyor delikanlı. Çağırmalı semahın sözleri şöyle:

Gül ağacı gül ağacı
Açılır ucu açılır ucu
Ev sahibi gelin bacı
Kalksın semah eylesin
Gelsin orta yere niyaz eylesin, niyaz eylesin
Döksün günahını semah eylesin.

Kapıya da vardım dopdolu nurdan,
Biz de bunu böyle gördük uludan
Kaldır kollarını çimeni yeşil, çimeni yeşil
Gelmişsin meydana kendini devşir.

   Bu semahın sözleri ve ezgisi Armut Ağacı semahının adeta kendisi. Sandıklı da Yunus Emre makamına 100 m uzaklık da Taptuk Emre makamı da bulunmaktadır. Şaşırtacak ama Sandıklı’da ayrıca Yalıncak Sultan Tekkesi , Ali Rumi (Halk Ali Rum diyor) Hacım Sultan Türbesi Uşak Susuz da olduğu gibi burada da Susuz Köyünde imiş. Sandıklı Susuz arası 11 Km imiş. Ayrıca Sandıklı da Ahi locasından Leblebicilerinden piri sayılan Şeyh Hamza adı bir çok şiirde ve halk belleğinde yaşamaktadır. Kendini tasavvufa kaptırmış bir başka Sandıklılı ise Şeyh Safa , tasavvufcu şair Fikri de Sandıklıların hemşehrisi. Sandıklı da tanıdık isim çok: Çölmek Baba, Mürüvvet Baba , Şeyh Müslihaddin, Ali Rumi Baba, Kutsi, Hürmayi(Fermayi Baba) Sarı Baba, Kara Baba(İğdeli Dede), Abid Baba, Er Mehmed-i Veli, Kavak Sultan Baba, Ah-ı Beyazıd, Çomaklı Baba, Helva-i Dede, Cırım Baba,Şeyh İdris Sinan, Hadım Sultan, Karaca Ahmet Baba (Çolhisar Dede) , Yusuf Dede, Sultanlar, Kudum Baba, İsa Dede, Şeyh Sefa, Saltuk Baba, Menteş Baba, Karkın Baba, Ağıl Eli Baba, Şeyh Hamza , Kabuli Baba, Meryem Ana Yatırı, Uyusak Dede, Taceddin Dede, Topal Dede, Aziz Dede, Kumluk Dede, Kuzu Dede, Sarı Dede , Sarı Selçuk Dede (2) gibi isimlerle Bağ kurmak isteyenleri Selçik Köylüleri kapıda karşılayacaklar. Yaşlı bir nine “Oğlum keşke senede bir gelip bir konuşma yapan olsa , bu bize yeterdi” diyor. Bunu bir feryat bir çığlık olarak algılayamazsak Sandıklı’da Selçik Köyünü de unutacağız demektir. 80 yaşlarında Hatice Nine bize nefesler okudu. Görüntüleri kameramda var. Köklü bir kültürün büyüklüğü ile davrandı. Ondan aldığımız güç ile dağları aşıp Şuhut’un Tekke Köyü’ne ulaştık.

1 Halaçoğlu Yusuf, XVIII. YY’da Osm. İmp. İskan Siy. Ve Aşiretlerin Yer. T.T.K Yay. Ankara 1997 S.46-47

2 Karataş Yalçın , Sevgi Seli Yunus Emre , Sandıklı Bld. Y. 2001 S. 66-67

K.K Afyon Sandıklı Selçik Köyü Hatice Özdemir Ev. 6 Ç . Ev. Kad.

K.K Afyon Sandıklı Selçik Köyü Ali Özdemir 55Y. Ev. 2 Ç. Çiftçi

Ali AKSÜT

***

SANDIKLI’DA BEKTAŞİLİK, BEKTAŞİ TEKKE VE TÜRBELERİ

   Günümüzde Sandıklı’da Bektaşilik ortadan tamamen kalkmıştır. Sadece sözünü ettiğimiz türbelerin bir kısmı ayakta duruyor. Bununla birlikte Sandıklı’da Bektaşilik inancı dairesinde Alevilerin mevcut olduğu görülmektedir.

   Sandıklı’nın 4 km doğusunda yer alan 70 haneli Selçik köyü bir Yörük (Türkmen) ve Alevi köyüdür. Buraya Danişmentli Türkmenleri XVIII. yüzyılın başında iskân edilmişlerdir (Halaçoğlu, 1997: 46-47).

   Bu köy Osmanlı’nın son dönemine ait kayıtlarda yer almaktadır (Hüdâvendigâr Vilayeti Salnâmesi, 1307: 229; Ayrıca bu köydeki cami için bkz. VGMA, Defter nr. 196, vr. 14; BOA, EV.MKT.CHT, 755/57).

   Köyde Selçiklilerin Sarı Dede adını verdikleri Sarı Selçuk Dede türbesi bulunmaktadır. Köylüler Selçuk Dede’ye her yıl adaklar adayıp kurbanlar kesmektedirler. Hacım Sultan Vilayetnamesi’nde bu türbenin yanında bir de aynı adı taşıyan bir tekkeden söz edilmektedir (Tschudi, 1914: 71). Ayrıca bu tekke ve türbenin Sarı Saltık’a izafeten inşa edilmiş olması kuvvetle muhtemeldir (Ocak, 2002: 110).

   Bektaşilikte de bulunan ayin-i cemlerini yaptırmak üzere Isparta’ya bağlı Senirkent ilçesinin Uluğbey kasabasındaki Veli Baba evlatlarından Hüseyin Dede gelmektedir (Aksüt, 2011). Ayrıca Aleviler, Sandıklı şehir merkezindeki Akdere mahallesinde ikamet etmektedirler. Bununla birlikte Selçik köyü yakınlarında Sandıklı’ya bağlı Bektaş (Hüdâvendigâr Vilayeti Salnâmesi, 1307: 229; VGMA, Hurufat Defteri, nr. 547, vr. 40; BOA, EV.MH, 1141/86) adında bir köy mevcut olup, buranın Bektaşilikle bir irtibatı bulunmamaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Fahri MADEN
Kastamonu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

***

FATMA ANA ÜZERİNE ANLATILAN EFSANELER

   Alevî-Bektaşîlerin Eşiğe Neden Saygıyla Eğildiklerini Açıklayan Efsanede Fatma Ana

   Bu yazıda şimdiye kadar ele alınan efsanelerin oluşumunda halk arasındaki bazı varlık ve nesneler hakkındaki inanışlar etkili olmuştur. Bu başlıkta ele alınacak olan efsane ise Alevî-Bektaşîler arasında yaygın olan inanışlarla birlikte geleneksel uygulamalara bağlı olarak anlatılmaktadır. Bu inanış ve uygulamalar “ocak” ve “eşik” etrafında şekillenmektedir. “Ocak ve eşik” üzerine Türk kültürünün genelinde mevcut bazı inanış ve uygulamaların bir kısmı, bugün Alevî-Bektaşîler arasında hala canlı bir şekilde yaşamaktadır. Eşiğe ve ocağa basmama, ocağa su dökmeme, eşik ve ocağı her zaman temiz tutma, eşiğe ve ocağa saygıyla eğilerek niyaz etme, saçı takdim etme bu inanış ve uygulamalardan bazılarıdır (Bk. Kumartaşlıoğlu 2012: 396-435). Bu inanış ve uygulamaların temelinde bu varlıkların bir hâkim ruha/iyeye sahip oldukları inanışı yatmaktadır (Kumartaşlıoğlu 2012: 106-108). 

   Bir Alevî-Bektaşî köyü olan Afyonkarahisar/Sandıklı’ya bağlı Selçik köyünde, ateş ve ocak etrafında şekillen bu inanış ve uygulamaların sebebini izah eden bir efsane Fatma Ana’ya dayandırılarak anlatılmaktadır. Bu efsaneye göre Hz. Fatma, ikiz bebeklere hamile olduğu bir zamanda kendisini çok zorladığı için düşük yapmıştır. Hz. Fatma’nın düşen çocuklarının biri eşiğe, diğeri ise ocağa gömülmüştür. Bu çocukların isimleri gömüldükleri ocak ve eşiğe isim olmuştur. Selçik köyünde ocak “medet”, eşik ise “mürvet” olarak adlandırılır  (K4). Bu efsanede Fatma Ana, eski Türk kültüründe çok önemli bir yeri olan “eşik” ve “ocak” iyelerinin yerini alarak, mitik varlıkları kendi şahsiyetinde eritmiş, bu anlatı ise mitik bir anlatıdan tarihî ve dinî bir hüviyete bürünmüştür. Anlatı ister mitik, ister tarihî veya dinî bir hüviyette olsun, “ateş” ve “eşik” etrafındaki inanışlar aynen devam etmektedir: Alevî inancında eşiğe basılmaz, ocağa su dökülmez, ocak pis tutulmaz vb.

   Fatma Ana hakkında anlatılan efsaneler, Saim Sakaoğlu’nun R. Rosiere’den aktardığı efsanelerin oluşumu konusunda ortaya atılan “birinin yerine diğerinin geçmesi kaidesi” ya da “adapte olabilme kaidesi” (Sakaoğlu 1980: 7, Sakaoğlu 2009: 21-22) ile açıklanabilir. “Birinin yerine diğerinin geçmesi kaidesi”, “Bir kahramanın hatırası zayıfladıkça onun şerefine yaratılmış olan efsane bu kahramanı terk eder ve daha meşhur birine mal olur”; “Adapte olabilme kaidesi” ise, “Çevre değiştiren her efsane yeni çevrenin sosyal ve etnografik şartlarına kendisini adapte eder” biçiminde açıklanmıştır (Sakaoğlu 1980: 7, Sakaoğlu 2009: 21-22). Fatma Ana da Türk edebiyatının önemli bir parçası olan efsanelere İslâm kültürünün etkisi ve Fatma Ana’nın bu kültür içindeki ağırlığı ile sirayet etmiş ve bu efsanelerle bütünleşmiştir.

(K4) Ali Özdemir, 1948, Afyonkarahisar/Sandıklı/Selçik

Satı KUMARTAŞLIOĞLU

Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili Edebiyatı Bölümü

Kıbrıs'taki Türbeler Listesi

Kıbrıs'taki Türbeler Listesi 

LEFKOŞA Mevlevi Tekkesi ve Türbeleri Arabahmet Camii ve Türbeleri Aziziye Tekkesi ve Türbesi Üçler Türbesi Yediler Tekkesi ve Türbesi Kara Baba Türbesi Musa İrfan Türbesi Ömer Ağa Camii ve Hızır Makamı Bayraktar Camii ve Türbesi Kurt Baba Türbesi İttik Dede Türbesi MAĞUSA Canpolat Türbesi Oksuz Garip Dede Türbesi Ağlayan Dede Türbesi Üç Şehitler Türbesi Şam Müftüsü Türbesi  Mehmet Zühtü Efendi Türbesi  28 Celebi Mehmet Efendi Türbesi Kutup Osman Efendi Tekke ve Türbesi Çanakkale Hecaz Şehitleri  Pertev Paşa Türbesi GİRNE Ağa Cafer Türbesi Sadık Paşa Türbesi Baldöken ve İslam Mezarlığı Kavaklı Dede Türbesi Kulhalı Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) Hazreti Ömer Tekkesi ve Türbeler LİMASAOL Piri Ali Dede Tekkesi ve Türbesi Sürleyman Derya Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) Lazekeli Hac Türbesi Huzuri Sultan Tekkesi ve Türbesi GÜZELYURT/LEFKE Piri Paşa Türbesi Hüseyin Ağa Türbesi LARNAKA Turabi Tekkesi ve Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) Zuhuri Camii ve Türbesi Şeyh Hasan Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) Reyhan Dede Tekkesi ve Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) Hala Sultan Tekkesi ve Türbesi BAF Yükarı Camii ve Türbeleri Hacı Mehmet Baba Tekkesi ve Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış) DİĞER Zeytinlik Köy Garip Şehida Çatoz (Serdarlı) Durmuş Ali Dede Türbesi Kırklar Tekkesi ve Türbeleri Osman Rağıb Efendi Camii, Medrese ve Türbesi Emetullah Sultan Türbesi (Rumlar tarafından yıkılmış)  Kaleburnu Seyyid Muhammaed Muhsin Efendi Türbesi Seyyid Ahmed Bedevi Makamı  Zaferburnu Muhur Süleyman Türbesi (Yıkılmış ve üzerine Apostolos Andreas Manastarı inşaat edilmiş) Ürve bin Sabit Türbesi (Yıkılmış ve üzerine Apostolos Andreas Manastarı inşaat edilmiş)

Aziziye Türbesi, LefkoşA Canpolat Türbesi, Mağusa Kavaklı Dede Türbesi, Girne Yediler Türbesi, Lefkoşa Hazreti Ömer Türbesi, Girne Mevlevihane Türbeleri, Lefkoşa

RUMELİ DERĞAHLARI

Bizans ve Balkan Yarımadası’nın siyasî ve sosyal durumu Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki iskan siyasetine yardımcı olmuştur. XIV. yüzyılda Balkanlar’da güçlü, merkezî bir devlet bulunmuyordu. Sırp ve Bulgar Devletleri parçalandığı için başka güçlerin istekleri aynı yerde odaklanıyordu ve Balkanlar’a sahip olmak istiyorlardı.

Türkler, Bizans’ın, Selanik’i ele geçiren Sırp Stefan Duşan’a karşı yardım isteği üzerine 1349’da Rumeliye çıkmışlar, ve 1354’te Çimpe kalesi kendilerine üs olarak verilmiştir. Bu tarihten sadece yedi yıl sonra Edirne fethedilmiştir. Çeşitli kaynaklar Arapların, önceden bölgeye geldiklerinden bahsederlerse de, Araplardan günümüze bir eser intikal etmemiştir. Osmanlılardan önce, Karadeniz’in kuzeyinden Hunlar, Bulgarlar, Macarlar, Kumanlar, Uzlar, Avarlar, Peçenekler de Rumeli’ye gelmişler ancak Slav kavimleri arasında genel itibariyle asimile olmuşlardır.

Selçuklu sultanı II. İzzeddin Keykavus, kardeşleri ve Baycu Noyan’la taht kavgasını kaybedince ailesiyle, 1260’ta dayısı Bizans İmparatoruna sığınmış ve önce Romanya-Dobruca bölgesine daha sonra Kırım’a yerleşmiş, 1279’da Kırım’da ölmüştür. Mezarı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Selçuklu tahtına Moğolların desteği ile IV. Rükneddin Kılıçarslan geçmiştir.

Hoca Ahmed Yesevî (v. 1160)’nin dervişlerinden, II. İzzeddin Keykâvus’un maiyetindeki Sarı Saltuk (v.1298), Anadolu’daki Türk aileleri ile birlikte İznik ve Üsküdar’dan geçerek Dobruca’ya gitmiştir. Sarı Saltuk, Dobruca’daki Baba Dağı’na yerleşmiştir. Sarı Saltuk hazretleri bu coğrafyada 12 bin kişilik Çepni Türkmen obasını yerleştirmiş, gaza ve cihadda bulunmuştur. Bazı rivayetlerde kafirlerin dillerini âlim bir rahib kadar bildiği, onların kiliselerine, şehirlerine ve hükümdar saraylarına kadar gidebildiği, rahip kıyafetiyle vaazlarda bulunduğu, nice kişinin Müslüman olmasına vesile olduğu nakledilir. Hatta, İzzeddin Keykâvus’un Bizans sarayında bulunan oğlunu kurtarması da bazı rivayetlerde yer alır. Vefat ettiğinde cesedinin konması için yedi tabut yaptırılmasını istemiştir. Günümüzde başta Romanya Babadağ’da olmak üzere, Mostar, Ohri, İpek, Akçahisar, Varna (Kaligra/Balçık), Babaeski’de ve daha birçok yerlerde adına izafe edilen türbeler, makamlar bulunmaktadır

Moğol istilasından bunalanlar huzur ve sükûnu, Abdalan-ı Rum’un çatısında aramışlardır. Anadolu’daki sufî derviş toplulukları, Gaziyan-ı Rum, Ahiyan-ı Rum, Bacıyan-ı Rum ve Abdalan-ı Rum olarak dört gruba ayrılmıştır. Gaziyan-ı Rum, daha çok uçlarda, Bizans’la mücadele hâlinde olan, dinî-askerî teşkilatı, Alpleri, Ahiyan-ı Rum, sanat ve ticaret teşkilatını Ahileri, Bacıyan-ı Rum bunların kadın kollarını, Abdalan-ı Rum da Horasan erenlerini ifade eder.

Ayrıca, Anadolu’da felsefî ve nazarî alanda Muhyiddin-i Arabî, aşk, sanat ve estetik alanda Mevlana Celaleddin-i Rumi, teşkilat alanında Hacı Bektaş-ı Veli, şiir alanında Yunus Emre, iktisat ve ticaret alanında da Ahi Evren insanlara yol göstermişlerdir.

1354’te Rumeli’ye geçen Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa, buradaki ana yollar boyunca akınlar yapmağa başlamıştı. Osmanlı kuvvetleri batıya, kuzeybatıya ve kuzeydoğuya doğru ilerlerken Romalıların yaptırdığı ve daha sonra da Bizans’ın kullandığı yollardan yararlandılar. Bu yollar Sol Kol (Via Egnatia-canib-i yesar), Orta Kol (Via Militaris-tarik-i evsat) ve Sağ Kol (canib-i yemin-Kırım-Karadeniz ticaret yolu) olarak biliniyordu.

Rumeli’yi iskânla ilgili bilgilere öncelikle, Aşıkpaşazade ve Oruç Bey tarihlerinde, Yazıcıoğlu Ali’nin Selçuknamesi’nde ve Saltukname’de ulaşmaktayız. Fetih ve iskândan sonra tutulan tahrir defterlerinde de tekke ve zaviye bilgilerine ulaşılabilmektedir. Bilhassa Fatih, Yavuz ve Kanuni devirlerinde tutulan tahrir kayıtları, bir seyahatnamelerden ya da şifahi bilgilerden daha gerçekçi sonuçlara ulaşmamızı sağlar. Çünkü sathi bilgilerden ziyade, tekkelerdeki dervişlerin isimleri, tekkedeki kazan sayıları gibi bazı eşyalar, tekkenin arazileri, değirmenleri ne varsa kaydedilmiştir.

O tarihte yıkılmış olan Altınordu Devleti’ne mensup olan Müslüman ahali henüz Kuzeydoğu Bulgaristan’dan ayrılmamıştı. Altınordu halkının aynı bölgede oturması da Dobruca’nın fethini ve iskânını kolaylaştırıyordu. Ayrıca kuzeydoğu Bulgaristan’da yaşayan ve Hristiyanlaşmış olan Kuman, Kıpçak ve Gagavuzların aynı dili konuştuklarına şahit oldular. 1081 yılında Kuman ve Peçenek Türkleri aralarında anlaşarak “Kuman-Peçenek Türk Federasyonu”nu kurmağa muvaffak olmuşlar ve Kumanova kentini başkent yapmışlardır. Fakat bu iki kardeş Türk kavmi Bizanslılarla ve gayri Türk unsurlarla savaşacakları yerde, Bizanslılar’ın adi politik entrikaları yüzünden birbirleriyle savaşarak birliği yıkmışlardır. Bu sebeple federasyon, 1091 tarihinde yıkılarak varlığını ve politik fonksiyonunu tarihin karanlıklarına terk etmiştir. Onlar da Hristiyan olmalarına rağmen Anadolu’dan gelen Türkmenler gibi Şamanî inanç motiflerini henüz terk etmemişlerdi. Bu nedenle aralarında kolayca iletişim kurabildiler. Bu suretle toplumların bir arada yaşaması kolaylaşmış devletin iskân politikası ilk aşamada başarıya ulaşmış oluyordu.

Daha önce belirtildiği gibi Sarı Saltuk Dobruca’da oturan bütün Türk toplumları tarafından aziz kabul ediliyordu. İbn-i Batuta, 1328 yılında Babadağ’da türbesini ziyaret ettiği Sarı Saltuk’un İslamiyet’e hizmetinden ve kerametlerinden söz etmiştir.

Osmanlı Devleti, Rumeli’ye geçtiği andan itibaren istimalet vererek, yerli halkla uzlaşmacı, iyi geçinme politikası uygulamış, onların Osmanlı’ya meyletmesini sağlamıştır. Reaya fukarasını zi-kudret ekabire karşı korumuşlardır. Özellikle Balkanlar’ın fethinde “toprak ve reaya sultanındır” prensibini ilan ederek yerli idarecilere karşı toprağı ve köylü emeğini; devlet veya tımar rejiminin garantisi altına sokmuşlar, yerel idarecilerin yerine merkezi imparatorluk rejimini ihya etmişlerdir. Balkan tarihçileri, anarşiden bıkmış olan köylülerin Osmanlı’nın merkeziyetçi yapısını uygun bulduklarını ve benimsediklerini kaydederler.

Orduyla birlikte hareket eden çeşitli tarikatlara mensup şeyh ve dervişlerin cesaret verici ve olumlu davranışları yeni toprakların benimsenmesinde gazilerin ve göçmenlerin üzerindeki etkisi çok büyük olmuştur. Şeyh ve dervişler daha Süleyman Paşa ile Rumeli’ye geçişlerinden itibaren yol kavşaklarına, derbentlere ve iskâna uygun yerlere yerleşerek zaviyeler kurmuşlar, gelen-geçeni misafir etmişler, çevrelerini şenlendirmişlerdir.

Bu şeyh ya da dervişler sadece derviş kimliği taşıyan din adamları değil, aynı zamanda çiftçilik yapan, sanat ve ilimle uğraşan, misafire hizmet eden şahıslardır. Böylece sevgi, şefkat ve saygıdan mahrum kalan geniş halk kitlelerine Allah sevgisine dayalı bir insan sevgisi ile insanların kalbini İslâm ve tasavvufa ısındırmışlardır.

Balkan milletleri ve Hristiyanlığa karşı direnişçi olmuşlar, Hristiyanlık ancak 9. ve 10. yüzyıldan itibaren Balkanlar’a yerleşebilmiştir. 1204’teki Latin istilasıyla artan, Latin kilisesi ile Rum kilisesinin mücadelesinden de iyice bezmişlerdi. Bu mücadelede önde gelen mezheplerden biri de Ermenistan’dan Güney Fransa’ya kadar uzanan Bogomil mezhebidir. Monofizit olan ve mistik özellik taşıyan Bogomiller kolayca İslam’a intikal etmişlerdir. Balkanlar’da Slavlara karışan diğer Türk boyları Osmanlılarla karşılaşınca kaybetmedikleri bazı âdetlerin ve kelimelerin benzerliği sebebiyle de Müslüman olarak idarelerine destek vermişlerdir.

Osmanlı padişahlarının Rumeli’ndeki fütuhatları ve icrââtları esnasında da ahiler, şeyhler yeralmışlar, kendisine mahsus usullerle oraları da Türkleştirmeğe İslamlaştırmağa ve imar etmeğe çalışmağa koyulmuştur.

Balkanlar’da 16. yüzyıl öncesinde Ahiler ve Bektaşiler görülmektedir. Ahilerin ilk başlarda Rumeli’de akınlara katılıp, buralarda kendi adlarına tekke açmalarına rağmen, daha sonraları bu tekkelere genellikle Bektaşilerin yerleşmiş oldukları görülmektedir. Balkanlarda, Seyit Ali Sultan (v.1412’den sonra)’ın Dimetoka’daki Kızıl Deli Tekkesi (1401’de inşa edilmiş) ve yine ona çok uzak olmayan Hasköy (Haskova)’deki Osman Baba (v.1478) Tekkesi ile daha sonra Varna’daki Akyazılı Sultan (v.1451’den önce) Tekkesi, Bektaşilik’in merkezleri hâline gelmiştir.

Meselâ Ahi Musa ailesine Gelibolu’da bahşedilen imtiyazlar ve arazilere bakarsak: 767/1365 tarihinde tanzim edilmiş olan vakıfname mucibince; bu ailenin mülkü evlâdlık vakıf olarak Ahi Musa’nın evlâdına ve evlâdı inkıraz bulduktan sonra akrabalarından veya köylülerinden her kime Ahilik icazeti verilmişse ona şart konulmuştur. Bu şart, Ahiliği teşvik ve himaye etmek üzere konulmuş olduğu gibi, Ahilik teşkilâtının önemini de göstermektedir. Bundan başka istilâyı müteakib birçok derviş ve Ahi unvanına sahip kimselerle birlikte Rumeli’ne geçen bu şeyhin, ilk Osmanlı padişahları nezdindeki itibarı, mevkii bu ailenin diğer mülkleriyle de gözeçarpmaktadır. Aynı ahinin çiftliklerinden başka, Malkara şehrinde bir başhane ile dükkânı ve değirmenleri mevcut bulunmaktadır. “Kızıl Deli Derbendi” ismi verilen bu derbendi kendileriyle birlikte olan dervişleriyle beraber hıfzetmektedirler ve bu derbend onlar sayesinde Müslüman ve kâfir haneli bir köy haline gelmiştir. Demek oluyor ki, Allah’ın dağında böyle asayişin ve yolculuğun temini için şenlendirilmesi lâzım gelen bir derbend yerinde zaviyeyi tesis ve köy vücuda getirmiş olan bu Bektaşi şeyhleri aynı zamanda hizmetleri takdir edilen jandarmalar, dağ başlarında emniyeti temin etmekte olan insanlardır. İlk zamanlarda ancak bu gibi hizmetleri mukabilinde örfî tekâliften (vergilerden) muaf tutulmuşlar ve kendilerine dağ başında ancak bir harabenin mülkiyeti verilmiştir. Bu dervişlerin geldikleri yerlerde fevkalâde imtiyazlarla karşılaştığını da zannetmek doğru değildir. Bir asker gibi harb edebildiği hâlde yine bir köylü gibi çalışan bu dervişlerin çoğu bu devirde henüz öşürden bile muaf değillerdi. Gazi askerler oldukları da malûmdur. Ekseriya bu gibi hizmetler mukabili olarak kendilerine verilen boş topraklar üzerine âileleriyle birlikte yerleşmektedirler. Bu suretle birçok köylere isimlerini veren şeyhler mevcuttur.

Sultan Süleyman tahrirlerine göre; bu sıralarda Anadolu vilâyetinde (623), Karaman’da (272), Rum vilâyetinde (205), Diyarbakır’da (57), Zülkadiriye’de (14), Paşa livasında (67), Silistre livasında (20), Çirmen livasında (4) zaviye mevcut bulunduğunu hatırlamak da lâzımdır

Bu zaviyelerin her birinin en lüzumlu ve tenha yerlerde mamur bir konak yeri hizmetini gördüğünü, derece derece muhtelif büyüklükte olanlarının, imaretli ve kervansaraylı şekillerinin mevcut bulunduğunu da biliyoruz. Bunlardan Gümülcine Evrenos Gazi zaviye ve imareti 1370’te inşa edilip, günümüze intikal eden ilk örneklerdendir. Yaptığı imar faaliyetleri, kurduğu vakıflarla fethettiği bölgelerin ekonomik ve sosyal yapısını değiştiren Gazi Evrenos Bey, bu özelliği nedeniyle diğer akıncı aileleri olan Mihaloğulları, Malkoçoğulları, Turahanoğulları gibi ailesinin kendi adıyla anılmasını sağlamıştır.

Zaviye şeyhliklerinin ekserisi, vaktiyle o zaviyeleri tesis etmiş olanların evlâdları elinde ve evlâdlık vakıf olarak bulunmakla beraber; zamanla evlât münkariz olunca veya şeyhlerin bazı yolsuzlukları görülünce, yerine devlet tarafından başkalarının tayin edildiği ve bu suretle vakfın evlâtlık vakıf halinden çıkarak bir âmme vakfı hâline girdiği görülmektedir. Diğer taraftan bu zaviyelerden bir kısmının doğrudan doğruya devlet tarafından açılmış olması da mümkün olduğu gibi, bazı vâkıflar şart olarak “hâkim-ül-vakt, her kim bu makamın hizmetine elyak ise onu şeyh nasb eder” kaydını koymuş bulunmaktadırlar. Diğer vakıflar gibi, zaviyeler de vâkıfların tayin edeceği şartlar dâhilinde idare edilmektedirler, onların da bazen mütevellileri ve nazırları vardır.

Mevlevilik, Saraybosna İsa Bey Mevlevihanesi ile, Nakşibendilik Fatih’in Bosna’yı fethi sırasında ordusundaki Ayni ve Şemsi Dedeler ile Balkanlar’a gelmiştir. Ayrıca Ubeydullah Ahrar’ın halifesi Abdullah Simavi (v. 1491) Evrenoszade Gazi Ahmed Bey’in davetiyle Yenice Vardar’a yerleşmiştir. Gazi Hüsrev Bey hankahı 1530’da Bosna’da ilk inşa edilen Halveti tekkesidir. Yine Bosna’daki Hacı Sinan Kadiri tekkesi IV. Murad zamanında kurulmuştur. Sadilik, 1737’de vefat eden İşkodralı Süleyman Acizi Baba tarafından Rumeliye getirilmiştir. Prizren’de medfundur. Kalkandelen Harabati Baba tekkesi (1538), Budapeşte Gül Baba (v.1541) türbesinin inşası Kanuni zamanına tesadüf eder. Balkanlarda Melamilik de eskiye dayanır. 2. Devre Melamilerinden Bosna-İzvornikli Hamza Bali farklı fikirlerinden dolayı 1567’de asılmıştır. 3. Devre Melamilerin kutbu addedilen Mısırlı Muhammed Nuru’l-Arabi Koçana-Üsküp-Tikveş’te yaşamış, Usturumça’da 1887’de vefat etmiştir (tekke ve türbesi ortadan kaldırılmıştır). Rifailik ve Şazelilik de Rumeli’ye en son gelen tarikatlardandır. Tarikatlerin müessislerine pir denmektedir. Bu sebeple pirlerin bulunduğu tekkeler de asitane olarak adlandırılır. Bu bağlamda Rumeli’de dört pir/asitane bulunmaktadır ki, bunlar: 1- Limni’de medfun Hz. Pir Niyazi-i Mısri (v.1693) hazretleri1. 2-Selanik’teki Hz. Pir Ahmed Zühri (v.1744) ve Asitanesi 3- Ohri’deki Hz. Pir Mehmed Hayati (v.1766) ve Asitanesi ile 4-Usturumça’daki Hz. Pir Muhammed Nurü’l-Arabi (v.1887) ve Melami Asitanesi. Bunların dışında Prizren’deki Saraçhane tekkesi günümüzde bölgede Halveti-Ramazani Asitanesi addedilmektedir.

Hasılı, Sarı Saltuk hazretleriyle Rumeli’ye geçen dervişler, ilk asırlarda asayiş icab eden yerlere yerleşerek, hem asayişin sağlanmasında hem de insanların maddi ve manevi hayatlarını idamelerine destek olmuşlardır. Fetihlerde yer alarak devletin tahsis ettiği arazileri, kurulan vakıfların sayesinde en istikrarlı bir şekilde değerlendirmişlerdir. Tekkelerin altın çağı denebilecek bu durum 1300’lü yıllardan 1683’teki 2. Viyana muhasarasına kadar sürmüştür. Bu tarihten itibaren yaşanan toprak kayıpları, insan kayıp ve göçlerini müteakiben tekke, zaviye ve imaretler de ya yıkılmış ya da başka bir amaçla kullanılmaya başlamıştır. İlk iki yüzyıl ahi şeyhleri ve dervişlerinin, alperenlerin mekânı olan tekke ve zaviyeler, bu tarihten sonra tarikat şeyhlerinin idaresine geçmeye başlamıştır.

1715’teki Mora Seferine ordu şeyhi2 olarak katılan Moravi Yahya Efendi, Mora’nın Venediklilerden istirdadıyla Mora’da kalmış ve kırk kadar tekkenin inşasına muvaffak olmuş. Ancak 1821 Rum isyanıyla Mora’daki tekkeler yıkılmış, şeyhler ve dervişlerden bazıları şehit, bazıları esir olmuştu. 1878 Berlin Antlaşması’yla nefes alınmışsa da Rusların, Avusturya’nın ve diğer düşmanların Rumeli’deki iğvaları sürmüş, nihayet 1912 Balkan Harbi ile 500 yıllık yurdumuz yaban ellere kalmıştır.

Türkiye’de 1925’e kadar faal olan tekke ve zaviyeler seddedilmiş, bunun üzerine Konya Çelebi’si Bakır Çelebi (v.1944), Halep’e, Hacı Bektaş-ı Veli postnişini Salih Niyazi Dedebaba, Tiran’a göç etmiş ve orada 11 sene şeyhlikten sonra 1941’de vefat etmiştir.

1. Dünya Savaşı sonrası 1919-1945 arası krallıklar döneminde varlıklarını korumaya çalışan tekkeler 2. Dünya Savaşı sonrası kurulan komünist rejimde daha ağır şartlarla karşı karşıya kalmıştır. Osmanlı idaresinden ayrılan Balkan milletleri yaklaşık 50-60 yıllık prenslik ve krallık rejimlerinden ve 45 yıl kadar da Rusların komünist baskısı altında yaşadıktan sonra 1990’lı yıllarda yeniden bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Bu esnada sadece Bosna-Hersek, Makedonya, Kosova, Arnavutluk’taki tekkelerden pek azı günümüze kadar ayakta kalabilmişlerdir. Günümüzde göze çarpan en bariz bir durum da Bektaşiliğe ve Rifailiğe mahsus bazı özellik ve icraların bütün tarikatlerce uygulanmasıdır. Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Hırvatistan, Karadağ ve Slovenya’da bazı türbeler günümüze intikal edebilmişse de tasavvufi icraatler hususunda bir faaliyet işitilmemektedir. Balkanlardan göç yavaşlasa da durmamaktadır. Avrupa ve Amerika’ya göç edenler arasında tarikat erbabı da olup, göç ettiği ülkelerin şartlarına göre faaliyetlerine devam ettikleri görülmektedir. Günümüze intikal edebilen eserlerle ilgili envanter çalışmaları hâlen sürmektedir. Ancak kabaca Osmanlı eserlerinin %90’ının ortadan kalktığı düşünülmektedir.

1 1900’lü yılların başında Bursa’dan bazı şeyh ve dervişler Niyazi Mısri hazretlerinin cesedini Bursa’ya nakletmek için Limni’ye gittikleri, ancak oradaki papazların, “o bizim de azizimiz” diyerek nakl-i kubura mani oldukları nakledilir.
2 Ordu şeyhliği Fatih Sultan Mehmed zamanında başlamış, Tanzimat’a kadar devam etmiştir.

http://sabahulkesi.com/ alıntıdır..