Aydede (Kırk Fenerliler) Türbesi

Aydede (Kırk Fenerliler) Türbesi

Türbe, Fatih’in emirlerinden Balıkesir’de medfun bulunan Zağnos Mehmed Paşa’nın oğlu Hamza Bey’e aittir. Mezar taşında daha önce bulunan, fakat Yunan işgalinde kırılan hilal sebebiyle “Aydede” adıyla meşhur olmuştur.55 Daha önce burada bulunan dergâhın şeyhlerinin Ramazan Ayında Emir Sultan’a veya Ulu Cami’ye fenerleri ile teravih namazına gittikleri için “Kırk Fenerliler” de denilmektedir. Mezar taşındaki kırık hilalin bulunduğu yere mum dikilip istekte bulunulmakta; aynı yere dilek için taş yapıştırmaya çalışılmakta; çeşitli sebeplerle sınava girecek kimseler, sınavlarda kullanacakları kalemleri mezar taşına sürmektedirler. Cami haziresinde Aydede’nin yakınında bazı mezarlar da bulunmaktadır. Ev, araba, çocuk sahibi olmak gibi istekleri olanlar, istedikleri şeyin şekillerini bazı kâğıtlara çizip bu mezarların bulunduğu yere bırakmaktadırlar. Bazı ziyaretçiler, Aydede’nin rüyalarına girerek kendilerine tarif ettiği otlarla şifa bulduklarını söylemektedirler. Çocuğu olmayan kadınlar da, Aydede’ye adakta bulunup da çocuk sahibi olurlarsa buradaki camide mevlit okutmaktadırlar. Bu inanış, eski Türklerde
çocukları koruma görevini ve üremeyi sağlama işini Umay’a (çocukların koruyucusu) verme inancının İslâmileşmiş şekli gibi görünmekte olup muhtemelen Umay’ın yerini bazı yatırlar almış ve çocukların koruyuculuğu da bu şekilde devam ettirilmiştir.56 Keza yaygın inanışa göre, çocuk sahibi olmak isteyen analar, ata mezarlarını, evliya türbelerini ziyaret edip onlara adak adar, dilek diler ve kendilerinden himmet beklerlerdi. Aynı şekilde mukaddes kabul edilen ağaçlara, ata mezarlarına, kam mezarlarına çaput bağlayarak, saçı ve kurban sunarak çocuk dilemek ve yardım istemek eski Türkler arasında yaygın bir inançtı. Yine eski Türklerden çocuk sahibi olmak isteyenler Tanrı’nın rızasını kazanmak için açları doyurur, çıplakları giydirir ve ağzı dualı kişilerin dualarını talep ederlerdi. Dede Korkut boylarında da bu inancın örneklerine rastlanmaktadır. Oğuz beyleri, göğe el açıp yüz tutarak alkış tuttuklarında, Tanrı’nın dileklerini geri çevirmeyeceğine ve çocuğu olmayanların bu şekilde dileklerinin yerine geleceğine inanıyorlardı. Bazı destanlarda da çocuk sahibi olmak isteyenlerin kutlu pınar başlarında, ata mezarlarında yatmalarının gerektiği vurgulanmıştır. Buna benzer adak, dilek ve ziyaret yerlerine Bursa’da da rastlanmaktadır. İslâmî anlayışta benimsenen “hayır duası” kazanmak da çocuk sahibi olmak için önemli bir unsur olarak görülmektedir.58 Ayrıca, Bursa’da evlendikten sonra mutlaka çocuk sahibi olmak isteyen genç ve orta yaşlı kadınlar, çevrelerinden duyduklarına da inanarak, samimi bir dilek ile velilerin himmetine başvurmuşlar, iyi netice aldıklarına inandıkları bu alışkanlıklarını asırlar boyu devam ettirmişlerdir.